Beste,

Ik kreeg een leuk verzoek van het het blad van de vereniging van economiedocenten.

Of ik een bijdrage wilde leveren over de vraag ‘Cijferwijzer worden of ontcijferen?’ Met de toevoeging ‘Hoe leren we burgers en vooral leerlingen om statistieken, grafieken en cijfermatige uitspraken te herkennen en op hun waarde te schatten?’

Dat wilde ik wel. Eén, omdat ik denk dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen met cijferbewustzijn. Daarom ook al eens met Maatschappij & Politiek, het vakblad voor maatschappijleer.

Twee, omdat ik geprikkeld werd door de valse tegenstelling. ‘Cijferwijzer worden of ontcijferen?’ Daar moet volgens mij geen ‘of’ staan, maar een ‘en’. (Ik interpreteer ontcijferen hier als ‘ont-cijferen’, het minder belangrijk maken van cijfers.)

Cijferwijzer worden én ontcijferen

Cijferwijzer worden is een absolute must. We leven in een samenleving waar cijfers een enorme rol spelen – van peilingen tot het bruto binnenlands product, van schoolcijfers tot werktargets.

Het is waarschijnlijk dat cijfers alleen maar belangrijker worden. Ze zijn namelijk de benzine voor bigdata-algoritmes die op steeds meer plekken opduiken. Bij de politie, bij banken, bij de Belastingdienst – steeds vaker bepalen onze data (enen en nullen) of wij als risico worden gezien.

Zoals ik schrijf in ‘Al heb je niets met cijfers, je hebt geen keuze: je hébt iets met cijfers.’

Belangrijk, dus, om te leren over onrepresentatieve peilingen, misleidende grafieken en het door elkaar halen van correlatie en causaliteit. Daarvoor hoef je overigens geen statisticus (in spe) te zijn. Zoals wetenschapsjournalist Hans van Maanen ‘We kunnen geen ei leggen, maar soms wel ruiken of het rot is.’

Dan moet je het als docent wel een beetje leuk maken. Geen vazen met knikkers, maar concrete voorbeelden. Laat leerlingen een getal uit de krant kiezen om te factchecken, organiseer een excursie naar het CBS of laat ze een week een stappenteller dragen en de data analyseren.

Waarom wel scheikundeproefjes, maar geen cijferproefjes?

Meer dan statistiek

Maar cijferwijzer worden gaat over meer dan alleen statistiek. De belangen achter cijfers zijn enorm. Het kabinet wil een mooi koopkrachtplaatje laten zien, een wetenschapper een significant resultaat, een bedrijf een gezond product. Leer leerlingen om die belangrijke vraag te stellen: wie zit er achter het cijfer?

En vraag ze ook naar hun eigen overtuigingen. Je eigen onderbuik speelt namelijk ook een rol bij de interpretatie van cijfers. Is het een nieuwtje dat je maar al te graag wilt geloven of schuif je het juist iets te graag terzijde Dus de vraag ‘Wat voel ik?’ moet ook zeker in het repertoire.

Als je cijferwijzer bent, kun je ook beter inzien of een cijfer misschien té belangrijk wordt gemaakt. Met andere woorden: of er ‘ont-cijferd’ moet worden. Daarom is het ook een valse tegenstelling. Leerlingen moeten cijferwijzer worden én zo leren ze te ontcijferen.

Ben jij een docent en heb jij ervaring met het cijferwijzer maken van leerlingen en studenten? Dingen die je kunt s raden? Ik hoor het graag in de bijdragen.

Intussen in de bijdragen

Ik kreeg interessante bijdragen naar aanleiding van mijn vorige nieuwsbrief, over online ratings.

Promovendus Jaap van Slageren dat hij onderzoek doet naar de ervaring van mensen die werken in de kluseconomie, denk aan Thuisbezorgd en Uber. De representativiteit van de ratings is daar niet zo belangrijk, stelt hij.

‘Het gaat namelijk niet om een echte maat van kwaliteit, maar het is meer een geïnstitutionaliseerde vorm van vertrouwen.’ Dat je weet dat je Uberchauffeur geen gevaarlijke griezel is, bijvoorbeeld.

Ook vertelt hij over ‘dat laat zien dat werkers op dit soort platformen actief hun rating proberen te beïnvloeden, door de klant te sturen (zoals bij de autodealer) en het weigeren van moeilijke opdrachten uit angst voor een slechte rating.’

Net zoals bij elke levenssituatie wel een aflevering van Sex and the City of Friends past (ik groeide op in de jaren negentig), zo is er ook altijd wel een xkcd-strip te vinden. Koen Rijnsent deelde hieronder en

‘Star Ratings’ van Randall Munroe voor xkcd.

Tot slot...

...is mijn theatercollege in Utrecht uitverkocht! Voor aanstaande dinsdag zijn er nog wel kaarten, in het Paard in Den Haag. Ga naar en gebruik code CCSB_PAARD1 voor 3,00 euro korting.

Deze nieuwsbrief liever in je inbox? Als correspondent Ontcijferen onderzoek ik de getallenwereld. In mijn nieuwsbrief houd ik je op de hoogte van wat ik schrijf, zie, hoor en lees. Een vast onderdeel: #NerdAlert, voor de getallenliefhebbers. Schrijf je in voor mijn nieuwsbrief