In februari 2017, een maand voor de Tweede Kamerverkiezingen, gaf Thierry Baudet een aan de Britse krant The Times. De kop boven het artikel? End is nigh for EU, warns Dutch populist. Volgens Baudet zou het binnen vijf jaar ‘game-over’ zijn voor de Europese Unie. Een meerderheid van de Nederlandse bevolking zou dan voor een Nexit hebben gestemd.

Baudet was niet de enige met zulke gedachten. ‘Over minder dan een jaar zou het weleens afgelopen kunnen zijn met de Europese Unie’, David Van Reybrouck eind 2016 in De Standaard, Der Spiegel, Le Monde, Expressen en De Correspondent. Een paar maanden later werd de Amerikaanse auteur James Kirchick geïnterviewd naar aanleiding van zijn boek over de penibele staat van de Europese Unie.

De titel van dat boek: Het einde van Europa.

De harde feiten

Het is nu twee jaar later en we staan op het punt een nieuw Europees Parlement te verkiezen. Een mooi moment om de balans op te maken.

Hoe ontevreden zijn we eigenlijk over de Europese Unie? Is het einde al in zicht?

In april verscheen een peiling die sinds 1974 wordt uitgevoerd in alle 28 EU-lidstaten. De resultaten zijn ronduit fascinerend.

Om maar met de deur in huis te vallen: 86 procent van de Nederlanders zou tegen een Nexit stemmen, mocht er een referendum komen. Dat is de hoogste score van alle lidstaten. Nederland hoort sowieso bij de meest EU-gezinde landen. Acht op de tien Nederlanders vindt het EU-lidmaatschap een goede zaak. Alleen de Luxemburgers, Denen en Ieren zijn nog positiever.

Als we kijken naar de hele Unie, gelooft 68 procent van de EU-burgers dat hun land geprofiteerd heeft van het lidmaatschap. Dat is de hoogste score sinds 1983, het jaar dat Thierry Baudet werd geboren.

Het groeiende geloof in de Europese gedachte blijkt van ons eigen Centraal Bureau voor de Statistiek. In 2016 had 36 procent van de Nederlanders vertrouwen in de EU. Het jaar erop was dat 43,1 procent en in 2018 was het 45,2 procent. Mocht je dat een lage score vinden, bedenk dan: de Europese Unie scoort inmiddels hoger, qua vertrouwen, dan de Tweede Kamer (42 procent), het bedrijfsleven (39,7 procent) en de pers (36 procent).

Vooral onder jongeren geniet de Unie veel vertrouwen. Nederlanders van 25 tot 35 jaar hebben zelfs meer fiducie in de EU dan in het Nederlandse ambtenarenapparaat.

Poznan. Uit de serie The Europeans door Reinier Gerritsen
Kopenhagen. Uit de serie The Europeans van Reinier Gerritsen


Niet minder, maar meer EU

In feite hebben we het hier over een grote, stille meerderheid. Wie kijkt naar de cijfers, kan niet anders dan concluderen dat verreweg de meeste Nederlanders pro-Europees zijn. Natuurlijk is er heel wat onvrede over het functioneren van (sommige onderdelen van) de EU, maar dat betekent niet dat mensen willen dat de EU een stap terugzet.

Integendeel, de meeste Nederlanders verwijten de EU juist een gebrek aan daadkracht.

Want wat willen we eigenlijk van Europa? Volgens de Eurobarometer springt één thema eruit: klimaat. Ook uit een van I&O Research blijkt dat Nederlanders graag een grotere rol zien voor de EU bij de ‘grote vraagstukken van deze tijd’, zoals klimaatverandering, het opvangen van vluchtelingen en ‘het tegengaan van de consumptiemaatschappij’.

Sterker nog, niet alleen burgers zijn het hierover eens, ook politieke partijen zijn behoorlijk eensgezind. Een greep uit de Stemwijzer:

  • Een ‘Nexit’ lijkt slechts drie partijen een goed idee: Forum voor Democratie, PVV en
  • Alle partijen vinden dat ‘de EU-doelstellingen voor vermindering van de CO2-uitstoot strikter [moeten] worden nageleefd’, behalve – wederom – Forum voor Democratie, PVV en Jezus Leeft.
  • Een EU-belasting op vliegtickets vinden ook alle partijen een goed idee, behalve de SP, DENK en het PVV-FvD-Jezus Leeft-blok.

Dat wil zeggen: als het gaat om hét thema van onze tijd, klimaatverandering, wil de overgrote meerderheid van kiezers en partijen niet minder, maar juist méér Europa. Wanneer horen we dat eens in een talkshow?


Amsterdam. Uit de serie The Europeans door Reinier Gerritsen
Parijs. Uit de serie The Europeans van Reinier Gerritsen

Journalistiek falen

De treurige waarheid is dat Nederlanders matig worden geïnformeerd Een paar weken geleden bleek dat de meeste kiezers de Europese lijsttrekkers niet eens kennen. Dat is ook niet zo gek, want ze komen

Neem iemand als Bas Eickhout, Europarlementariër voor GroenLinks en misschien wel de effectiefste politicus van Nederland. Eickhout was in 2013 achter een akkoord over de terugdringing van zogenoemde ‘superbroeikasgassen’, een akkoord dat voor een CO2-reductie van 55 megaton.

Dat is meer dan

Eickhout zou dan ook een beroemdheid moeten zijn, maar in werkelijkheid is hij de minst bekende lijsttrekker in Europa. van de Nederlanders heeft van hem gehoord: een journalistiek falen van jewelste. Eickhout vertelde dat hij graag wil praten over Europese thema’s op televisie, maar dat de meeste programma’s niet geïnteresseerd zijn. (Die avond waren Dries en Dave Roelvink te gast bij Jeroen Pauw.)

Ondertussen krijgen de roeptoeters alle ruimte om te bezweren dat het einde van de EU in zicht is en het volk het ‘zat’ is. Zo wordt de Europese Unie gereduceerd tot iets waar je ‘meer’ of ‘minder’ van zou moeten willen. Een lege discussie.

Begrijp me niet verkeerd: de Europese Unie is een waanzinnig complex instituut met sterke en zwakke kanten, een instituut dat – net als de regering en de Tweede Kamer – kritisch gevolgd moet worden. Maar laten we dat ook doen. Inzoomen op wat er daadwerkelijk gebeurt. En laten we veel meer aandacht geven aan de volksvertegenwoordigers die daadwerkelijk iets voor elkaar krijgen.


Luxemburg. Uit de serie The Europeans van Reinier Gerritsen
The Europeans Tussen 2005 en 2007 fotografeerde de Nederlandse fotograaf Reinier Gerritsen Europeanen op zebrapaden in alle Europese hoofdsteden. Gezamenlijk vormen de beelden een portret van de groep waarvan wij Nederlanders deel uitmaken.
Bekijk hier meer werk van Reinier Gerritsen

Meer lezen?

We houden ervan de EU te haten. Maar we kunnen niet zonder Elke maand gaat Joris Luyendijk in gesprek met een van onze correspondenten over zijn of haar journalistieke speurtocht. Vandaag: Tomas Vanheste, correspondent Europa tussen macht en verbeelding. Niet over de vraag of de EU een mooi idee is, maar of dat mooie idee wel uitvoerbaar is. Luister hier naar het interview van Joris met Tomas. Zo wordt een wet in Europa gemaakt. In 2013 schreef collega Tomas Vanheste een artikel over het superbroeikasgassen-akkoord van Bas Eickhout. Lees het artikel van Tomas hier Vergeet de vegaburger: de echte strijd in Brussel ging deze week over de landbouwmiljarden Volop in de aandacht was afgelopen week het verbod op ‘vegaburger’ dat het Europees Parlement wil uitvaardigen. Maar er stond veel meer op het spel: de besteding van 365 miljard euro en de vraag wat boeren moeten doen om uit de ruif van Europese landbouwsubsidies te eten. Lees het verhaal van Tomas hier terug