Heb je ooit een ei een kip zien leggen?

Dank voor jullie reacties op mijn oproep van twee weken geleden! Ik heb nu een prachtige lijst met voorbeelden van onderzoek naar causaliteit.

Een aantal daarvan kun je terugvinden in een groot stuk dat ik vandaag publiceerde over oorzaak en gevolg. Zo werd het voorbeeld van de Planta-affaire aangedragen door Fransje en stuurde Lex me het onderzoek naar integratie in Zwitserland.

Ik heb zoveel mooie voorbeelden, dat ik er waarschijnlijk nog een stuk aan zal wijden, ditmaal over natuurlijke experimenten. Dus heb je nog ideeën? Laat het me vooral weten.

Lees hier mijn stuk: Jij leest dit artikel omdat je slim bent (of is het andersom?)

Bestaat causaliteit wel?

Naast voorbeelden, kreeg ik ook veel reacties uit een andere categorie: de filosofische. Want causaliteit, bestaat dat eigenlijk wel? Zo haalde theaterauteur Marc-Jan ‘On the Notion of Cause’ van de filosoof Bertrand Russell aan:

‘In the following paper I wish, first, to maintain that the word "Cause" is so inextricably bound up with misleading associations as to make its complete extrusion from the philosophical vocabulary desirable’.

Toen ik reageerde dat ik op dit moment meer op zoek was naar mooie empirische voorbeelden, reageerde Marc-Jan: ‘Ik schreef je dit om uit te leggen dat er geen ‘mooi empirisch onderzoek naar causaliteit’ is, en sterker nog, kan bestaan. Dat kan alleen op filosofisch niveau verklaard worden...’

Ook psycholoog Eva reageerde en legde uit: ‘Een probleem bij causaliteit bij levende wezens is dat we in hoge mate functioneren vanuit feedbacksystemen.’ Om eraan toe te voegen: ‘Ik vrees dat je niet ontkomt aan de filosofie, in dit vraagstuk :-)’

Ik vind de filosofische discussie een hele interessante. Maar ik zou het ook jammer vinden als we door twijfels aan causaliteit vergeten dat we best een glimp op kunnen vangen van oorzakelijkheid.

Helpen vaccinaties tegen mazelen? Veroorzaakt CO2-uitstoot klimaatverandering? Je kunt er eindeloos over discussiëren, maar op een gegeven moment - in ieder geval als beleidsmaker - moet je ook kunnen zeggen ‘we nemen voor nu aan dat dit verband oorzakelijk is’.

Ik maak me geen illusies: de wetenschap is nooit 100 procent zeker. Twijfel, dat schreef ik eerder al, is een kernwaarde in de wetenschap. Maar we moeten ook oppassen dat de twijfel niet verlamt. Dat we geen actie ondernemen waar dat wel nodig is.

Daarmee wil ik niet zeggen dat de filosofische discussie een nutteloze is en ik ben dan ook erg blij met bijdragen van Marc-Jan, Eva en anderen. De discussie onder zowel mijn nieuwsbrief als de oproep zijn uitermate boeiend (ik heb op twee plekken naar voorbeelden gevraagd, beetje verwarrend, sorry daarvoor).

Maar laten we niet stilzitten terwijl we filosoferen.

Kip en ei

‘Iets met kip en ei?’ zei ik tegen onze beeldredacteur Lise toen we samen zaten te peinzen over het beeld boven de oproep. Het werd dit schattige tafereel:

De kip-eidiscussie was aanleiding voor collega Maurits om een prachtig gedicht van Kees Stip aan te halen:

Op een kip

Een kip sprak peinzend tot een ei: ‘Wie was er eerder: ik of jij? De wijsbegeerte mag misschien op deze vraag geen antwoord zien, maar ik heb, wat men ook mag zeggen, nog nooit een ei een kip zien leggen.’

Tot slot...

...stapte staatssecretaris Mark Harbers deze week op vanwege één tabelletje. Ik schreef er een explainer over. Wat zeggen de cijfers, en wat niet?

Ik ga op vakantie en deze nieuwsbrief dus ook. Tot over een paar weken!