De aandoenlijke doemscenario’s van de serie Black Mirror
Hoewel pas drie jaar oud, mag de Britse serie Black Mirror van satiricus Charlie Brooker nu al een Moderne Klassieker worden genoemd. Zijn doemscenario’s over een toekomst die door moderne technologie wordt beheerst zijn soms zo absurd, dat het bijna kritiek op onze angst voor de technologie zelf lijkt.
Bestaat er sciencefiction die de toekomst rooskleurig afschildert? Vast. Maar veel fictieve verbeeldingen van Later neigen naar het dystopische. Zo ook de Britse satirische serie Black Mirror, van Charlie Brooker, die het duistere potentieel van de wisselwerking tussen mens en technologie verkent.
In de drie opzichzelfstaande afleveringen van het eerste seizoen komen respectievelijk de sociale media, de entertainmentindustrie en de mensverbeteringstechnologie aan de orde. Waar het allemaal om draait is de ‘zwarte spiegel’: het scherm van je televisie, je telefoon, je computer en (op den duur, welja) het scherm aan de binnenkant van je ogen.
De gestoorde – maar zeker niet ondenkbare – premisse van de eerste aflevering is karakteristiek voor de hele serie: een lid van het Britse koningshuis wordt ontvoerd en de losgeldvideo wordt op YouTube gezet. De eis: de prime minister moet live op tv een varken neuken. De sociale media ontploffen, de druk loopt op, het hele land is nog maar met één ding bezig. Seks met een zwijn of geen seks met een zwijn. Duiding is overbodig.
De twee delen die volgen, introduceren onder meer een jongen die in een kamer slaapt waar alle muren beeldschermen zijn; een doorgedraaide variant van de talentenjacht Idols; een eeuwige sportschool en een vriendengroep met video-implantaten in hun hals.
Moderne klassieker van de toekomst
Om de serie, die van start ging in 2011, nu al onder de klassiekers te scharen is een beetje vreemd. Maar, behalve dat hij door Correspondent-lezers vaak aangemerkt werd als zodanig, behoort het eerste seizoen tot de scherpste en meest directe fictieve technologiekritieken van het moment. Het lijkt daarmee al bij voorbaat een soort historische waarde te hebben.
Het eerste seizoen van de serie behoort tot de scherpste en meest directe fictieve technologiekritieken van het moment
De vertelde verhalen zijn vooral sterk waar ze relateren aan bestaande technologieën en fenomenen – Twitter, YouTube, smartphones, apps, gamification – en je het gevoel krijgt dat ze zich afspelen in een niet al te verre toekomst.
Daarbij is veel aandacht besteed aan personages die je buurman hadden kunnen zijn: mensen van nu, met actuele angsten en dromen, vaak subtiel realistisch en Brits degelijk geacteerd (de halve cast van Downton Abbey komt voorbij).
De mooie eerste aflevering van het (verder minder sterke) tweede seizoen graaft psychologisch het diepst. Het is een hartverscheurend verhaal over liefde, rouw en kunstmatige intelligentie, dat in de kalme en vertrouwde enscenering van een dichtbije toekomst sterk doet denken aan Her van Spike Jonze, een film die het ook moest hebben van de verontrustende voorstelbaarheid van het verzinsel.
Zulk degelijk spel en prima drama maken dat Black Mirror een goede, ongemakkelijke balans heeft tussen geloofwaardig en over the top op het lachwekkende af. Het is ernst en kolder ineen.
De gedateerdheid loert, maar dat is niet erg
Je krijgt dan ook geregeld de indruk dat de serie als satire niet alleen de pijlen richt op de mogelijk enge gevolgen van techno-vooruitgang, maar ook op de begrijpelijke maar buitenproportionele angsten die ermee gepaard gaan.
Black Mirror is nog zeer actueel, maar juist omdat de serie ingaat op zulke specifieke, hedendaagse fenomenen, voel je de gedateerdheid loeren. Over een jaar of tien – als smartphones al lang vervangen zijn door geïmplanteerde microchips en talentenjachten ontmaskerd zijn als verkapte freakshows en slavernij – zullen er nieuwe angsten zijn om te dramatiseren en kijken we hoogstwaarschijnlijk anders aan tegen Brookers zwarte toekomstvisioenen.
Maar dat is niet erg. Het heeft immers bijna altijd iets fascinerends en aandoenlijks om terug te kijken naar hoe we ons in het (nabije) verleden de toekomst voorstelden. Vandaar misschien het verhoogde klassieker- of cultappeal van dit soort sciencefiction. Het unieke Black Mirror zal, zij het op een andere manier, een bijzondere aantrekkingskracht behouden.
Beide seizoenen zijn verkrijgbaar op dvd.
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
