Waarom verlaten Ivorianen hun land – en nog vier van jullie vragen aan de hoogste migratieambtenaar van Ivoorkust

Vorige week publiceerde ik een interview met Issiaka Konate, een van de hoogste migratie-ambtenaren van Ivoorkust. Een inspirerende man, met uitgesproken meningen over migratie.

Veel leden van De Correspondent waren, net als ik, erg van Konate onder de indruk. ‘Ik raak enorm geïnspireerd van dit soort mensen’, schreef Ger.^* ‘Ik ben diep geraakt door de visie en de scherpe analyse van deze man’, zei Lenie.^* ‘Wow, dit zijn wij, zogenaamd beschaafde Europeanen, niet meer gewend: een politicus die zo spreekt over mensen en hun belangrijkste waarden, voegde Jaap toe. ^* ‘Bijzonder mooi!’ Konate werd zelfs – een tikje overdreven – met Ghandi vergeleken.^*

Maar er was zeker ook kritiek. En dat bracht een razend interessante discussie op gang – over hoe je met racistische vrienden praat,^* over migranten die de banen van laagopgeleiden inpikken,^* en over waar we moeten beginnen als we het migratiedebat willen veranderen.^*

Het mooie was: Konate deed zelf volop mee in de discussie. Hij beantwoordde onder het artikel vragen van leden – en stopte ontzettend veel tijd in rijke, uitgebreide antwoorden. We moesten alle zeilen bijzetten op de redactie om zo veel mogelijk vertaald te krijgen naar en uit het Frans.

Onder het artikel zijn inmiddels meer dan driehonderd bijdragen te vinden. Dat is natuurlijk geweldig. Het is precies waar we ons bij De Correspondent mee willen onderscheiden: diepgaande, interessante discussies, die iets toevoegen aan het artikel. Maar het kan ook nog wat onoverzichtelijk zijn in onze bijdragesectie.

Daarom zet ik in deze update de vijf interessantste vragen aan Issiaka Konate en zijn antwoorden op een rij.

1. Waarom vertrekken migranten?

Uit onderzoek blijkt dat 85 procent van de Ivoriaanse migranten die via Libië proberen Europa te bereiken, voor vertrek een betaalde baan had. Het roept bij meerdere leden de vraag op: waarom vertrekken deze mensen dan?

Allereerst betekent een betaalde baan in Ivoorkust niet per se een leefbaar loon. ‘Het minimumloon is erg laag in ons land’, zegt Konate. Maar uiteindelijk gaat het volgens Konate niet om een baan, maar om de zoektocht van elk mens naar een beter leven. ‘Zelfs iemand die 10.000 euro per maand verdient, kan op zoek gaan naar een beter leven.’^*

Wat Konate vaak tegenkomt, is een drijfveer die hij ‘de zoektocht naar een vermogensversneller’ noemt.^* ‘Een jongere kan hier in Ivoorkust, ongeacht zijn sociale achtergrond, dezelfde dingen nastreven als een jongere die hij op internet ziet. Hij is niet per se op zoek naar een baan, maar hij is op zoek naar een manier om rijk te worden en hij is ervan overtuigd dat Europa deze mogelijkheid kan bieden.’

Hij voegt eraan toe dat het onderscheid dat wij maken tussen legale arbeidsmigratie en ‘illegale’ migratie via de Middellandse Zee in de ogen van migranten amper bestaat. ‘De redenen die iemand ertoe brengen om legaal te vertrekken, zijn dezelfde redenen die hen doen besluiten om illegaal te vertrekken.’

‘Mensen verplaatsen zich om diverse redenen en we kunnen net zo min voorkomen dat water stroomt waar het stroomt, dan dat we kunnen voorkomen dat mensen zich verplaatsen. Elk land in de wereld heeft een burger die elders woont – elk land in de wereld – en dat brengt een andere visie op migratie met zich mee. Die visie kan niet alleen maar negatief zijn.’^*

2. Kan onze verzorgingsstaat meer migratie aan?

De basis van goed Europees migratiebeleid moet volgens Konate zijn: vraag en aanbod. ‘We moeten beginnen de behoefte aan werk in Europa in verschillende beroepen in kaart te brengen en die vervolgens invullen met migranten.’^*

Maar veel leden maken zich zorgen over de druk die migranten in zo’n systeem op het sociale zekerheidsstelsel leggen. Zoals Frits,^* die het lastige van migratie vindt dat het Nederlandse uitkeringensysteem alleen kan bestaan wanneer iedereen die hier werkt belasting betaalt.

Konate vindt dit een begrijpelijke zorg.^* ‘Maar wat migratie bemoeilijkt, is dat de algemene gedachte is dat de migrant een profiteur is, wat niet het geval is.’ Hij laat zien dat migranten vaak veel economische waarde toevoegen, in plaats van onttrekken aan een land.

Karel vraagt zich af wat we kunnen leren van de ervaring in Nederland met Marokkaanse gastarbeiders.^* ‘Hoewel deze gastarbeiders in de jaren zeventig een goede economische bijdrage hebben geleverd, zijn ze na afloop van het gastarbeiderscontract niet teruggegaan naar hun families, en is immigratie toegenomen.’

Hebben Marokkaanse gastarbeiders niet ook gewoon sociale premies betaald? Of belasting?

Konate wil op zijn beurt weten of er onderzoek is naar de impact van deze gastarbeiders op de nationale economie. ‘Hebben zij premies voor de sociale zekerheid betaald? Betalen zij niet ook belasting?’^* Hij noemt Canada, Zwitserland en Ivoorkust als goede voorbeelden van landen die migratie gebruiken als economische stimulans.

‘Ik geloof dat landen onderzoek moeten doen naar de bijdrage van buitenlanders aan hun bbp, de sectoren waarin zij werken en hun impact op het leven van lokale bevolkingsgroepen.’^* Dat is volgens Konate nodig, om beleid gebaseerd op gevoelens tegen te gaan, en meer met feiten te werken. ‘Kunnen we bijvoorbeeld een ​​integratie-definitie opstellen die uitgaat van de bijdrage aan de nationale economie?’^*

‘Ik erken dat er migranten zijn die enkel willen profiteren van het sociale systeem’, zegt Konate. ‘Maar dat geldt echt niet voor alle migranten.’^* ‘Het is niet waar we vandaan komen, dat bepaalt of we eerlijk zijn.’^*

3. Hoe zorgen we voor betere integratie?

Verschillende leden vragen naar Konates ideeën over de integratie van migranten. ‘Met elkaar samenleven is een uitdaging voor ieder van ons en voor elk volk’, zegt Konate.^* ‘Voor mij is het probleem dat we vaak denken dat we te verschillend zijn om elkaar te begrijpen. Maar aanpassingsvermogen is een menselijke kwaliteit.’^*

Toch is integratie voor hem wezenlijk iets anders dan assimilatie. ‘Integratie moet niet betekenen zo veel mogelijk gaan lijken op de “gastheer”, antwoordt Konate. ‘Voor mij is integratie de ander ontdekken om de ander beter te begrijpen, om de soms raadselachtige gedragcodes te doorgronden. Maak je eigen wat de ‘gastheer’ het meest haat, hoe je hem het best kunt benaderen, de betekenis van feestdagen, de gevoeligheid voor bepaalde kwesties.’

Hij geeft een voorbeeld.^* ‘Wanneer in Ivoorkust tegen mij gezegd wordt: “je bent aangekomen”, is dat een compliment en lach ik daarom. Maar in Europa zag ik een Afrikaanse vriend die een van onze collega’s aan het huilen maakte door haar te vertellen dat ze was aangekomen – en daarbij te lachen! Dat moet je dus weten en leren.’

Minder stilstaan bij ‘migratiestatus’ zou het integratieproces verder helpen, denkt Konate:^* ‘Kijk naar de jonge Gassama [de Malinese migrant die in Frankrijk een kindje van een balkonrand redde]. Iedereen is zijn migratiestatus vergeten – hij is een held, niet omdat hij een migrant is, maar vanwege zijn menselijkheid.’

‘En vergeet niet dat elke Afrikaan een bewonderaar is van Johan Cruyff!’, drukt Konate ons op het hart. ‘Het zijn vaak de gewoonste dingen die ons nader tot elkaar brengen.’^*

4. Wat is het grootste obstakel voor betere kansen voor Ivorianen in eigen land?

Konate vertelt dat migranten zelf niet over werkloosheid spreken, maar over de zoektocht naar een beter bestaan. Dat gevoel is zo oud als de mens, zegt hij. Maar dat betekent niet dat Ivoorkust niets kan doen om mensen meer kansen te bieden in eigen land.

We moeten jonge mensen ervan overtuigen dat scholing altijd een sociale lift is naar een beter bestaan

‘We moeten onze steun voor jonge mensen en vrouwen verbeteren, jonge mensen ervan overtuigen dat scholing altijd een sociale lift is naar een beter bestaan. We moeten het bestuur in ons land blijven verbeteren. En we moeten het onderwijs ook richten op onze ontwikkelingsbehoeften. Het is noodzakelijk om scholing en werkgelegenheid te matchen.’^*

Het grootste obstakel noemt Konate ‘onze mindset’. ‘Het is een soort natuurlijke rem, het idee dat je het in Ivoorkust niet zou kunnen maken. Terwijl recent onderzoek heeft laten zien dat Ivoorkust het beste land is in Afrika wat betreft economische kansen.’

5. Wat is de rol van de media?

De rol van de media in het migratiedebat – die volgens Konate cruciaal is – werd ook uitgebreid besproken in de discussie onder mijn interview. Konate: ‘Ik denk dat het nuttig zou zijn om een netwerk op te bouwen van journalisten die over migratievraagstukken schrijven en die feiten controleren.’^*

Konate zou ook graag ‘journalisten ontvangen uit alle landen en vooral uit Europa, die schrijven en beschrijven wat ze hier zien’. Hij richt zich direct tot de media, als hij zegt: ‘Kom praten met de actoren, vraag hun mening en kom dan zelf tot een oordeel, in plaats van simpele rapporten te citeren, die het mogelijk bij het verkeerde eind hebben. Het thema is te complex om te behandelen zonder met eigen ogen te zijn gaan kijken.’

Een wereld zonder meningsverschillen zou erg saai zijn

Ik vond het gesprek met Konate smaken naar meer. Hopelijk komen er in de toekomst vaker artikelen waaronder leden en geïnterviewden direct met elkaar in gesprek gaan.

Zelf was Konate gelukkig ook enthousiast. ‘Ik hou van een openhartige discussie over migratie en het is geen obsessie van me om iedereen te overtuigen. Een wereld zonder meningsverschillen zou erg saai zijn’, zegt hij in een van zijn bijdragen.^* ‘Ik wil alleen het feit delen dat migratie zo complex is dat ik elke dag iets meer leer.’

Meer lezen?