Wie met de trein of fiets reist, maakt een verschil – voor het klimaat én de lucht die we inademen
Benieuwd wat je zelf kunt doen tegen de klimaatopwarming? We publiceren drie handreikingen. Vandaag: waarom ‘groen’ reizen zo effectief is.
Als er één emotie is die ik de afgelopen jaren vaak ben tegengekomen in gesprekken over de klimaatcrisis, dan is het verslagenheid. Het gevoel geen enkele invloed te hebben op de almaar verdere opwarming van de aarde.
Ik begrijp waar dat gevoel vandaan komt – en heb het zelf vaak ook. Bijvoorbeeld toen ik laatst op Twitter een grafiekje zag waarmee pijnlijk duidelijk werd dat het met onze uitstoot precies de verkeerde kant op gaat. Deden we er vóór 1960 nog ruim tweehonderd jaar over om 400 miljard ton CO2 uit te stoten, sinds 2007 stootten we dezelfde hoeveelheid uit in elf jaar.
Dat is volkomen zot.
En het lijkt me gezond om bij zulke cijfers te denken: dit gaat mis. We gaan dit never-nooit oplossen.
Toch is het te vroeg voor die conclusie. Overal op aarde zijn mensen in beweging gekomen. Alle ingrediënten voor de oplossing – zoals politiek momentum, een gevoel van urgentie en steeds goedkopere duurzame technieken – zijn er al.
En iedereen kan invloed uitoefenen op de koers die wij als samenleving kiezen.
De grote kracht van het kleine verschil
In mijn recent verschenen boek over onze toekomst op een steeds warmere aarde noem ik dit ‘de grote kracht van het kleine verschil’. Daarmee bedoel ik dat je niet eerst iedereen mee hoeft te krijgen om een betekenisvolle bijdrage te kunnen leveren. En dat jouw bijdrage niet pas zinvol is als de mondiale uitstoot daalt.
Vaak hebben jouw acties ook indirecte effecten, inspireren ze anderen of dragen ze bij aan een cultuurverandering. En wat daar de gevolgen van zijn, kun je van tevoren niet overzien.
Je kunt bijvoorbeeld onverwacht grote invloed hebben als je overstapt op een plantenrijk dieet – misschien zet je iemand anders aan het denken of stimuleer je, met je nieuwe consumptiegedrag, de ontwikkeling van vleesvervangers.
Thuis kiezen voor echt groene energie is een tweede zinvolle stap die ik eerder deze maand beschreef.
Vandaag de derde en laatste in deze serie: de invloed die je kunt hebben door ‘groen’ te reizen.
VPRO Tegenlicht selecteerde videoportretten over voorlopers op het gebied van duurzaam reizen, die aansluiten bij dit verhaal.
De auto laten staan voor het klimaat én schone lucht
Ongeveer 15 procent van alle broeikasgasuitstoot wordt veroorzaakt door de transportsector.* Door het verbranden van olie om containerschepen, vliegtuigen, vrachtwagens, auto’s en brommers vooruit te helpen. Binnen de transportsector veroorzaakt stedelijk vervoer de meeste broeikasgasuitstoot. Liefst 54 procent* van de wereldbevolking woont in steden, en kan dus dagelijks invloed hebben op deze uitstoot.
Negen op de tien mensen ademen elke dag vervuilde lucht in
De gevolgen van onze dagelijkse vervoerskeuzes beïnvloeden niet alleen het klimaat, maar ook de luchtkwaliteit. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ademen negen op de tien mensen wereldwijd nu dagelijks vervuilde lucht in.* Uitlaatgassen en fijnstofdeeltjes zijn een belangrijke oorzaak van die vervuiling, maar dat hoeft niet zo te blijven.
Elektrische auto’s vormen een steeds betaalbaarder alternatief voor benzineauto’s. Nog beter voor het klimaat zijn het openbaar vervoer en de (elektrische) fiets. Lang niet overal op aarde zijn die opties voorhanden, maar wie er wél gebruik van kan maken, doet er goed aan.
Iedere keer dat we de auto laten staan, scheelt dat uitstoot. En hoe meer mensen dat doen, hoe meer ruimte er in de stad ontstaat voor wandelaars, woningen, bedrijven en groen.
Vaker met de trein in plaats van het vliegtuig
Een groeiende bron van uitstoot waar we eveneens direct invloed op hebben, is de luchtvaart. Op het geheel van de mondiale CO2-uitstoot is het aandeel van de luchtvaart nu nog beperkt: ruim 2 procent. (In het land van Schiphol is dat percentage overigens 7,3 procent.)
Maar de sector is overal met een opmars bezig en zal in 2050 goed zijn voor een vijfde van alle uitstoot.* Die groei is niet te verenigen met het halen van de klimaatdoelen, en trouwens ook niet met een klimaatvriendelijke leefstijl.
Heb je thuis milieuvriendelijke ledlampen ingedraaid? De CO2-winst die je daarmee in vijf jaar boekt is met één retourtje Barcelona vervlogen. Heb je net besloten vlees te laten staan voor het klimaat? Eén retourvlucht Amsterdam-New York is voor het klimaat net zo schadelijk als het eten van duizend Big Macs.
Ik zeg dit niet om de suggestie te wekken dat vegetarisme of energiebesparing zinloos is, integendeel – dat zijn en blijven effectieve stappen. Maar er is een ongemakkelijke waarheid die we moeten erkennen. Als we blijven vliegen, doen we vooruitgang in veel andere sectoren teniet. Het kost nu eenmaal veel energie om een metalen bak met mensen en koffers erin de lucht in te krijgen.
We moeten beseffen: als we blijven vliegen, doen we de vooruitgang in andere sectoren teniet
Ga maar na: een Boeing 747 neemt voor een langeafstandsvlucht meer dan 190 ton kerosine mee. Met 410 passagiers aan boord zijn dat per passagier vier badkuipen vol. Als het vliegtuig tijdens een lange vlucht bijna al die brandstof verbrandt, veroorzaakt dat 530 ton CO2-uitstoot. Dat is bijna 2,5 keer het gewicht van het vliegtuig – achtergelaten in de dampkring. Die strepen die vliegtuigen tekenen? Dat is bevroren condens. Voor elke molecuul water blijft er ook één molecuul CO2 achter. Maar die zie je niet.
In Nederland vliegen hoogopgeleiden en veelverdieners vier keer zo veel als laagopgeleiden en mensen met lage inkomens: 8 procent van de Nederlandse bevolking maakt 40 procent van de vliegreizen.* Als jij tot deze groep behoort, kun je voortaan een trein boeken, ook al is die nu nog duurder. Of een andere vakantiebestemming kiezen of de volgende keer toch via Skype vergaderen.
Kun je voor werk of familie echt niet om een lange vliegreis heen? Compenseer je uitstoot dan door gecertificeerde herbebossingsprojecten te steunen – online vind je daar verschillende handleidingen voor en aanbieders als goldstandard.org en standfortrees.org bieden betrouwbare projecten aan.
Maar met eenmalige compensatie draag je hoogstens bij aan stabilisering van de uitstoot, terwijl die moet dalen. Beter is het daarom om in tienvoud te compenseren. Dan vergroot je ook de kans dat het stukje bos dat jij beschermt of laat aanplanten ook lang genoeg blijft staan om je daadwerkelijke uitstoot netto weer te compenseren. Zo betaal je de reële kosten van de schade die je aanricht.
Waarom jouw bijdrage er nu al toe doet
Het voornaamste doel van duurzaam gedrag is niet: zuiver groen leven op individueel niveau. Het gaat ook niet om ‘beter’ zijn dan anderen of het volledig uitbannen van hypocrisie. Mensen zijn nu eenmaal feilbaar, bovendien is het binnen het huidige systeem onmogelijk om geen enkele negatieve invloed op de natuur te hebben.
Daarom is verandering van je consumptiepatroon nooit genoeg en moet het accent altijd liggen op de collectieve doorvertaling van die inspanning. En die is er.
Iedere duurzame keuze is een signaal, dat weer kan leiden tot politieke verandering. Het wordt voor de overheid bijvoorbeeld makkelijker om een vliegbelasting in te voeren als steeds meer burgers bereid blijken om hun reisgedrag in lijn te brengen met de ernst van de klimaatopwarming. Als meer mensen vaker gebruik gaan maken van internationale hogesnelheidstreinen, versterkt dat de businesscase voor uitbreiding van dat netwerk.
Anders gezegd: individuele keuzes hebben altijd collectieve gevolgen. De overheid kan vervolgens zorgen dat duurzame normen voor iedereen normaal worden.
Tot die tijd hoeft niemand stil te zitten: elke ton CO2-uitstoot die we voorkomen is er éé.
Met dank aanVPRO Tegenlicht voor het selecteren van videoportretten bij dit verhaal. Zie de Tegenlicht-website voor documentaires over duurzaamheid.
Deze tekst is een bewerking van een passage uit ‘Hoe gaan we dit uitleggen – Onze toekomst op een steeds warmere aarde’, dat op 4 juni is verschenen. Je kunt het bestellen als paperback, e-book of audioboek.
Meer lezen?
De domheid regeert
Sander SchimmelpenninckIn deze nummer-1-bestseller ontmaskert Sander Schimmelpenninck gespeelde domheid als politieke strategie.
