Twintig jaar geleden zaaide radio in Rwanda haat. Nu liefde
Vandaag is het precies twintig jaar geleden dat de genocide in Rwanda begon. Radio was destijds een belangrijk middel voor haatpropaganda. Tegenwoordig wordt radio in Rwanda gebruikt voor het tegenovergestelde: verzoening. De documentaire Love Radio vertelt dit bijzondere verhaal.
Vandaag, precies twintig jaar geleden, waren er aan het eind van de dag 8.000 mensen vermoord in Rwanda. Vandaag klonk het startschot voor de gruwelijke genocide, waarbij radicale Hutu’s Tutsi’s en gematigde Hutu’s vermoordden. Binnen honderd dagen vielen bijna een miljoen doden.
Nu, twintig jaar later, heeft Rwanda er alles aan gedaan de wonden van de genocide te bedekken. Het is nu bij wet verboden om over Hutu’s en Tutsi’s te spreken. Iedereen is Rwandees.
En economisch gaat het Rwanda voor de wind. Het verschil tussen Rwanda en buurland Oeganda is bijvoorbeeld enorm: van de hobbelige onverharde Oegandese wegen rijd je bij binnengang van het land zo de schitterende Rwandese asfaltstroken op. De hoofdstad Kigali is, vergeleken met het overvolle Oegandese Kampala, een oase van georganiseerd verkeer. Auto’s stoppen voor stoplichten. Motortaxi’s bieden passagiers een helm aan. Op de rotondes staan fonteinen.
Toch is de genocide nog steeds een wezenlijk onderdeel van het huidige Rwanda. Niet in de laatste plaats omdat elke Rwandees van boven de twintig getuige is geweest van extreem geweld. Er zijn honderdduizenden kinderen die beide ouders in de genocide hebben verloren. Vrouwen baarden het kind van hun verkrachter. Meer dan een kwart van de bevolking lijdt aan een posttraumatisch stresssyndroom.
Radio kan ook liefde zaaien
Twintig jaar geleden speelde radio in Rwanda een cruciale rol in de genocide. Het populaire semi-private radiostation Radio Télévision Libre des Mille Collines (RTLM) vergrootte de haat jegens de Tutsi’s, en zond heel specifieke informatie uit over waar Tutsi’s zich verscholen, opdat Hutu’s eropaf konden gaan.
Na de genocide werd de radiozender verboden en drie RTLM-kopstukken werden veroordeeld tot lange celstraffen. Uit angst voor hernieuwd haatzaaien werden private media tien jaar lang verboden. Toch is Rwanda twintig jaar later nog altijd, of misschien weer, een radioland. Geschat wordt dat slechts 3 procent van de bevolking een televisie bezit, maar een radio heeft iedereen, meestal op zijn mobiel.
Terwijl in de soap happy ends de boventoon voeren, is verzoening in het echte leven weerbarstiger
Dat radio haat kan zaaien weten we - dus waarom zou het tegenovergestelde niet mogelijk zijn? Met dat idee startte de Nederlandse organisatie Radio La Benevolencija tien jaar geleden de radiosoap Musekeweya (Nieuwe Dageraad). Op dezelfde frequentie waarop RTLM ten tijde van de genocide haatpropaganda uitzond, zendt Musekeweya vandaag de dag een boodschap van verzoening uit. De soap laat zien hoe geweld ontstaat en voorkomen kan worden. Wekelijks luisteren honderdduizenden Rwandezen.
De Nederlandse journaliste Eefje Blankevoort en fotograaf Anoek Steketee volgden het afgelopen jaar de acteurs van deze radiosoap. Hun zevendelige documentaire Love Radio, die de komende honderd dagen - de duur van de genocide - online zal verschijnen, volgt het sprookjesachtige verhaal van Musekeweya, maar ook de realiteit waarin de acteurs leven.
Terwijl in de soap happy ends de boventoon voeren, is verzoening in het echte leven weerbarstiger. Want hoe kunnen daders en slachtoffers na de gruwelijke moordpartijen weer naast elkaar wonen, met elkaar leven of elkaar liefhebben? De prachtig gemaakte documentaire is zeker de moeite waard om te volgen. Op de website is bovendien allerlei achtergrondinformatie over de genocide te vinden.
Hier alvast een voorproefje.
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
