Kun je nog met een gerust hart een Huawei-telefoon kopen? En nog tien vragen over het omstreden Chinese techbedrijf

De Tweede Kamer besluit dit najaar of het Chinese bedrijf Huawei mag deelnemen aan de aanleg van het 5G-netwerk in Nederland, de volgende generatie mobiele technologie. Critici beweren dat de Chinese spionagediensten toegang kunnen afdwingen tot de apparatuur van Huawei. Een speciale taskforce rondde onlangs een onderzoek hiernaar af en maandag 1 juli liet de minister van Justitie en Veiligheid, Ferdinand Grapperhaus, in een brief aan de Kamer weten dat Huawei vooralsnog niet wordt uitgesloten bij de aanleg van 5G. Elf vragen over de Chinese telecomreus en waarom er veiligheidszorgen zijn.

Wat is Huawei?

Huawei^* is de trots van de Chinese techsector en een van de grootste telecombedrijven ter wereld. Het bedrijf is in de race voor de aanleg van het nieuwe 5G-netwerk in Nederland en in de rest van Europa.

Ingenieur Ren Zhengfei (74) richtte het bedrijf in 1987 op met een startkapitaal van 3.000 dollar. Het groeide uit van een fabrikant van telefoonschakelaars tot een van de grootste producenten ter wereld van telecomnetwerken en smartphones. Inmiddels telt Huawei wereldwijd 180.000 werknemers en maakte het 7,7 miljard euro winst in 2018, een kwart meer dan het jaar ervoor, op een omzet van 92 miljard euro.^*

Voor hij Huawei oprichtte, werkte ‘Mister Ren’ tien jaar lang bij het Chinese leger. Zoals alle Chinese topindustriëlen onderhoudt hij goede contacten met de Chinese overheid – anders kan een bedrijf daar geen zaken doen. Hoe innig die contacten precies zijn, is niet bekend, maar dat Mister Ren de Chinese president Xi Jinping persoonlijk kent, staat vast.

Rens dochter Meng Wanzhou, financieel directeur van Huawei, kwam eind vorig jaar in het nieuws toen ze op verzoek van de Amerikaanse autoriteiten in Canada werd gearresteerd. Onder leiding van Meng zou Huawei het handelsembargo tegen Iran hebben geschonden, wat het bedrijf ontkent.

Verder hebben medewerkers van Huawei Amerika testtechnologie van concurrent T-Mobile gestolen. (In deze economische spionagezaak was al een schikking getroffen, toch komt er nu ook een strafzaak.) Ook in Polen is een medewerker van Huawei gearresteerd voor spionage.^*

Huawei is in de race voor de aanleg van delen van het 5G-netwerk. Wat is dat?

De vijfde generatie mobiel internet is veel sneller dan het huidige 4G-systeem. Het biedt daardoor allerlei nieuwe mogelijkheden voor the internet of things (waarbij apparaten via sensoren met elkaar informatie uitwisselen).

Ook wordt het met 5G veel makkelijker om op afstand robots, drones en computers aan te sturen, en zal het een belangrijke rol spelen in de aanleg van een netwerk voor zelfrijdende auto’s.

Met de aanleg zijn grote bedragen gemoeid. In Europa zijn telecomaanbieders bereid zo’n 300 miljard euro te investeren in het nieuwe netwerk. Huawei is marktleider op het gebied van 5G en kan relatief goedkoop zijn producten leveren. Europese concurrenten zoals Nokia en Ericsson zijn duurder.

Waarom is er nu zo’n ophef over Huawei?

Er is twijfel gerezen over de spionagegevoeligheid van het 5G-netwerk met Huawei-apparatuur. Huawei is een commerciële, private onderneming, maar op grond van de Chinese spionagewet zijn alle Chinese bedrijven verplicht ^* de Chinese inlichtingendiensten te helpen als die daar om vragen.

Huawei zou dus onder druk kunnen worden gezet om via het Nederlandse 5G-netwerk gevoelige informatie op te pikken en door te spelen aan de Chinese overheid. Technisch gezien is zo’n vorm van spionage mogelijk.

Johan Lukkien, hoogleraar systeemarchitectuur en netwerken aan de TU Eindhoven zei in de Volkskrant: ‘Als je zelf meebouwt aan een netwerk, kun je van tevoren zogeheten backdoors inbouwen, achterdeurtjes waarmee data kunnen worden gedupliceerd en verzonden. Dit kan zowel fysiek met een chip, als via software. Een andere mogelijkheid is om zo’n deurtje pas na plaatsing te installeren, bijvoorbeeld tijdens een software-update.’

Hele systemen kunnen via het netwerk worden platgelegd en fysieke processen kunnen worden verstoord. Fernando Kuipers, hoofddocent netwerktechnologie aan de TU Delft, beaamt dit. ‘Niet alleen in software, ook in hardware kan een verborgen functie zitten. Maar als je het over spionage hebt, zijn ook onze mobieltjes kwetsbaar. Bepaalde buitenlandse apps kunnen allerlei zaken monitoren waarvoor ze niet zijn bedoeld, zonder dat de gebruiker het in de gaten heeft.’

Is Huawei in Nederland ooit eerder in opspraak gekomen?

Kort geleden meldde de Volkskrant dat de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst AIVD onderzoek doet naar mogelijke betrokkenheid van Huawei bij Chinese spionage in Nederland. Huawei zou een verborgen achterdeur hebben^* naar de klantgegevens van een van de drie grote telecomproviders in Nederland: VodafoneZiggo, T-Mobile/Tele2 of KPN.

De betrokkenen wilden niet inhoudelijk reageren en Huawei ontkent de beschuldiging. Vooralsnog is er geen bewijs geleverd en het is onduidelijk hoe de AIVD aan de informatie zou zijn gekomen.

Het is ook nog mogelijk dat Huawei zélf slachtoffer is geworden van hackers (al dan niet werkend in opdracht van de Chinese overheid), zegt ICT-expert Brenno de Winter. ‘Dat is al eerder gebeurd. Chinese hackers braken in bij makers van soft- en hardware en plaatsten malware in het productieproces. Onwetende fabrikanten – zoals het Taiwanese Asus en het Zuid-Koreaanse NetSarang – distribueerden deze achterdeur zonder het zelf te weten. Na grondig onderzoek van een onafhankelijke partij bleek dat de Chinezen schuldig waren.’

Wat is het standpunt van Nederland over Huawei?

In de Tweede Kamer lijkt een meerderheid van VVD, CDA, D66 en GroenLinks inmiddels niet meer voor de aanleg van een 5G-netwerk door Huawei te zijn. De brief van Justitie en Veiligheid zou hierin verandering kunnen brengen.

Wat valt op in de brief van Justitie?

Uit de brief – waarin geen namen van landen of buitenlandse bedrijven worden genoemd – blijkt dat Huawei vooralsnog niet wordt uitgesloten bij de aanleg van het 5G-netwerk. Maar telecomaanbieders worden wel verplicht om aanvullende beveiligingsmaatregelen te nemen om de weerbaarheid tegen spionage te verhogen. En er zullen ‘extra hoge eisen worden gesteld aan leveranciers van diensten en producten in de kritieke onderdelen’ in het 5G-netwerk. De aanscherping van de nog onbekende eisen zullen dit najaar worden vastgelegd.

De brief zet verder stevig in als het gaat om nationale veiligheid en 5G. De risico’s worden helder beschreven en niet gebagatelliseerd: ‘statelijke actoren’ maken misbruik van hard- en software van providers voor spionage- maar ook voor sabotagedoeleinden. ‘Hierdoor kunnen de aan internet gekoppelde besturingssystemen en controlesystemen van vitale infrastructuur, zoals drinkwatervoorziening, elektriciteitsdistributie en betalingsverkeer verstoord worden.’

En aan 5G zullen zoveel diensten gekoppeld zijn dat het goed functioneren van de Nederlandse maatschappij er steeds afhankelijker van zal zijn. ‘De keerzijde is dat die in toenemende mate kwetsbaar zal zijn door digitale spionage en sabotage.’

Wat opvalt is de nadruk die de brief legt op Europese samenwerking in de beveiliging van het 5G-netwerk

Wat ook opvalt is de nadruk die de brief legt op Europese samenwerking in de beveiliging van het 5G-netwerk. Technologische ontwikkelingen gaan razendsnel en het kabinet wil internationale wetgeving en internationale normen en standaarden.

Het meest opmerkelijke is dat niet alle informatie in de brief staat. De Kamer zal vertrouwelijk worden bijgepraat over alle bevindingen van de taskforce die de netwerken van alle grote providers in Nederland onderzocht: KPN, T-Mobile en VodafoneZiggo.

Bart Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging aan de Radboud Universiteit Nijmegen, vermoedt dat dit overleg vooral zal gaan over een lijst met kritieke onderdelen van het 5G-netwerk die samengesteld is in samenwerking met de drie telecomaanbieders. Hij is gematigd positief over de brief. ‘Er wordt hard ingezet maar er wordt bewust nog niets ingekopt. Pas als bekend wordt welke ‘extra hoge eisen’ er gesteld zullen worden aan netwerkbouwers weten we echt welke kant het opgaat.’

Waarom wil KPN wel samenwerken met Huawei om 5G uit te rollen in Nederland?

KPN, de grootste telecomprovider van Nederland, kiest voor dezelfde oplossing als British Telecom en de Fransen: het zal Huawei uit veiligheidsoverwegingen niet inschakelen voor essentiële kernonderdelen van het 5G-netwerk. Voor de modernisering van het mobiele radio- en antennenetwerk (de hardware) heeft KPN wél een voorlopige overeenkomst getekend met Huawei, de wereldleider op dit terrein.

‘Deze voorlopige overeenkomst kan worden aangepast dan wel teruggedraaid om het in lijn te brengen met toekomstig Nederlands overheidsbeleid’, aldus KPN.^* Providers als KPN en T-mobile maken nu al veel gebruik van Huawei-apparatuur in hun netwerken en het volledig vervangen daarvan is onbegonnen werk.

In weerwil van de Amerikaanse dreigementen heeft ook Duitsland Huawei nog niet afgeschreven. Het bedrijf is daar nog steeds in de race voor de aanleg van het 5G-netwerk en vol vertrouwen dat het zal kunnen voldoen aan de zeer strenge Duitse veiligheidsstandaarden.

Waarom ligt Huawei in de VS onder vuur?

Ook de regering-Trump waarschuwt voor de spionagegevoeligheid van Huawei-apparatuur. Maar er is meer aan de hand. De VS en China zijn niet alleen verwikkeld in een handelsoorlog, maar ook in een race om technologisch leiderschap. Volgens experts bepaalt technologie welk land in de toekomst economisch dominant wordt in de wereld.

In China werd een paar jaar geleden het programma ‘Made in China 2025’ gelanceerd. Dat moet van China een technologische grootmacht maken op vele terreinen, waaronder kunstmatige intelligentie (AI). China wil niet langer de uitvoerder zijn van innovatieve ideeën uit het Westen, maar ook de knowhow ontwikkelen en bezitten om zèlf nieuwe producten te lanceren.

Het Made in China 2025-programma krijgt veel subsidie, mét resultaat. De wereldwijde top vijftig van succesvolle technologiestartups telt inmiddels 26 Chinese bedrijven en 16 Amerikaanse. In de top twintig van grootste internetbedrijven ter wereld staan 11 Amerikaanse en 9 Chinese bedrijven (waaronder Huawei). China zit Amerika dus op de hielen.

In Washington zijn inmiddels alle alarmbellen gaan rinkelen. Om Beijing de voet dwars te zetten is Trump een technoprotectionistische campagne gestart. De Chinese smartphoneproducent ZTE kreeg vorig jaar al geen toegang meer^* tot Amerikaanse technologie en onderdelen. En een paar weken geleden werd een wet van kracht die Amerikaanse bedrijven verbood nog technologie te leveren aan Huawei.

Daardoor zouden op nieuwe modellen smartphones van Huawei na de zomer geen services (of apps) als de Google zoekmachine, Gmail, Google Maps, Google play en YouTube te draaien zijn – net als het besturingssysteem Android, dat eigendom van Google is.

Tijdens de G20-top in het laatste weekend van juni in het Japanse Osaka heeft Trump de blokkade tegen Huawei echter voorlopig opgeheven. Als belangrijkste reden werd het besluit genoemd van de VS en China om opnieuw te gaan praten over een handelsakkoord. Maar minstens zo belangrijk waren de protesten tegen de maatregel, van Google en Amerikaanse chipfabrikanten als Intel, Qualcomm en Micron – die alleen al in 2018 voor 11 miljard dollar aan chips verkochten aan Huawei. Ook vreesden Amerikaanse techreuzen als Apple dat Beijing hard zou terugslaat door de toegang tot de groeiende Chinese markt te beperken.

Na de opmerkelijke draai van Trump in Osaka haastte het Witte Huis zich te zeggen dat Huawei in Amerika op een zwarte lijst blijft staan met bedrijven die een risico vormen voor de veiligheid. Het leveren van chips en andere onderdelen die wereldwijd te koop zijn voor de productie van smartphones, is iets anders dan de goedkeuring voor de aanleg van een 5G-netwerk.

Intussen voeren de Amerikanen de druk ook bij hun bondgenoten op. Zo lieten de VS onlangs aan Berlijn weten^* minder inlichtingen te zullen delen in de toekomst als Huawei in Duitsland de leverancier van het 5G-netwerk zal zijn.

Kan ik met een gerust hart een Huawei-telefoon aanschaffen?

Zoals het er nu uitziet kan dat; nu het Amerikaanse handelsverbod voorlopig van de baan is, kunnen bedrijven als Google zaken blijven doen met Huawei en zullen Huawei-toestellen – ook de komende modellen – gewoon ondersteund worden door deze en andere Amerikaanse softwaremakers. Intussen is de schade die Huawei heeft opgelopen groot. Tussen 17 mei en 16 juni kelderde de verkoop van Huawei-smartphones met 40 procent ten opzichte van de dertig dagen ervoor. En het vertrouwen van retailers en consumenten liep een knauw op. Want wie verzekert ze ervan dat de wispelturige Trump niet opnieuw in de aanval gaat en Huawei de voet dwars zet?

Waarom maken we ons druk over de Chinezen terwijl de Amerikanen ons net zo goed kunnen afluisteren?

‘Amerika heeft nu geen offensief cyberprogramma ingesteld tegen Nederland. China wel’, zegt hoogleraar Bart Jacobs. ‘Volgens de AIVD is verreweg de grootste dreiging op het gebied van economische spionage afkomstig van China. En wij overwegen om met een Chinees bedrijf in zee te gaan voor het 5G-netwerk? Hoe naïef kun je zijn?’

‘Regeringen moeten in Europees verband een belangrijke eis stellen aan bedrijven die het 5G-netwerk zullen uitrollen: dit soort cruciale infrastructuur moet open source zijn. Dat betekent dat alle broncodes en blauwdrukken van de soft- en hardware openbaar gemaakt moeten worden, zodat alles door iedereen te controleren valt.’

Digitale soevereiniteit is mogelijk. Maar dat kost meer tijd en miljarden aan investeringen

‘Huawei geeft individuele klanten nu al de mogelijkheid om de software te komen controleren, maar als het open source is, kan die immense controletaak worden verdeeld onder Europese landen. En dat moet overigens niet alleen voor Huawei gelden, maar ook voor concurrenten Nokia, Ericsson en Cisco.’

‘In een opensourcesysteem worden fouten en kwetsbaarheden in de software sneller ontdekt omdat de hele wereld kan meekijken. Ja, ook de bad guys kunnen dat. Maar door het systeem voortdurend te monitoren geef je ze weinig kans. Een goed voorbeeld van een succesvol opensourcesysteem is het besturingssysteem Linux, dat al tientallen jaren heel goed draait, zonder calamiteiten.’

Fernando Kuipers van de TU Delft is het eens met de opensourceoplossing. Maar hij zou verder willen gaan. ‘De overheid moet zich afvragen voor welke delen van de kritische infrastructuur we afhankelijk willen zijn van een externe partij. We hebben in Nederland en Europa veel knowhow én de faciliteiten om apparatuur zelf te produceren voor het 5G-netwerk. Digitale soevereiniteit is mogelijk. Maar dat kost meer tijd en vele miljarden aan investeringen.’

Wat zegt de Huawei-zaak over de macht van techbedrijven en globalisering?

Alle grote techbedrijven zijn met elkaar verweven en in min of meerdere mate van elkaar afhankelijk. Als er een drastische verandering plaatsvindt bij een van die bedrijven, heeft dat wereldwijd impact.

Tegelijkertijd wordt de macht van de bedrijven beperkt door de politiek. In China zijn Facebook, Google, Twitter en andere grote internetplatforms al jaren verboden, vanwege de censuur in het land.

De ontwikkelingen van de laatste weken laten zien dat Huawei – onder het mom van nationale veiligheid – een speelbal is geworden van de Amerikaanse politiek en met name van president Trump. En dat ook een techreus als Google gedwongen wordt naar zijn pijpen te dansen.

Volgens velen schiet Trump zich in de eigen voet; de Chinezen zullen zich dit niet nog eens laten overkomen en nog meer investeren in eigen chips en een eigen besturingssysteem, zodat ze op de lange termijn niet meer afhankelijk zijn van Amerikaanse bedrijven. De race om de hegemonie in de techwereld krijgt zo een nieuwe dynamiek.

Dit is een op 1 juli bijgewerkte versie van het oorspronkelijke artikel van 28 juni. Toegevoegd is informatie over de brief die Justitie en Veiligheid naar de Tweede Kamer heeft gestuurd met daarin de 5G-maatregelen van het kabinet, en het voorlopig opheffen van het handelsembargo dat de Amerikanen tegen Huawei hadden afgekondigd, waardoor Huawei-apparatuur ondersteund blijft door onder andere Google.

Meer lezen?