Drie tips om de duistere kant van porno te verkennen

Onze aankondiging om een hackathon te organiseren over porno leverde veel respons op. Inmiddels hebben meer dan twintig mensen zich aangemeld om mee te helpen denken en pornodata te scrapen, schoonmaken, analyseren en visualiseren. Achter de schermen zijn we al druk bezig.

Ook kregen we veel goede tips voor achtergrondartikelen, boeken en documentaires. Drie van deze tips wil ik op mijn beurt weer aanraden, omdat ze een rijk beeld geven van de deprimerende kant van porno.

Tip 1: het essay Big Red Son vanDavid Foster Wallace

De Amerikaanse schrijver David Foster Wallace publiceerde in 1998 een mooi essay over de uitreiking van de AVN-awards in Las Vegas - ook wel de Oscars voor Porno genoemd. Foster Wallace springt er bleu in, klampt zich angstvallig vast aan twee ervaren journalisten van porno-magazines en noteert zijn bevindingen met humor en sarcasme.

Het resultaat is Big Red Son, een essay over het dunne en potsierlijke laagje glamour dat over de porno-industrie ligt.

Voorafgaand aan de uitreiking van de Oscars (met tientallen categorieën, de avond sleept zich maar voort) is er een grote beurs waarop porno-industriëlen zaken kunnen doen. Opdringerige fans vergapen zich aan hun schaarsgeklede idolen. Actrices rennen heen en weer tussen de beursvloer en geïmproviseerde filmsets, want het werk gaat gewoon door. Foster Wallace loopt verloren rond, op zoek naar een verhaal.

We ontmoeten ook de invloedrijke producer Max Hardcore wiens ego nauwelijks in de enorm luxe hotelsuite past. We zien hoe hij zich uitslooft om indruk te maken op de essayist. Hoe hij zijn entourage van onzekere giegelactrices geforceerd in de watten probeert te leggen.

Op dat moment geldt Max Hardcore als een succesvolle zakenman, maar ook als een zwijn. In zijn films worden vrouwen steevast vernederd en moeten ze haast onmogelijke fysieke toeren uithalen, zoals dubbele penetratie ondergaan (twee piemels in de anus bijvoorbeeld). Tegen het einde van het millennium geldt Hardcore nog als een relatieve outsider.

Hoe anders is dat tien jaar later.

Lees Pornland van Gail Dines

Max Hardcore komen we ook weer tegen in het in 2010 verschenenboek Pornland van feministe Gail Dines. Hardcores extreme porno is vleesgeworden in het Gonzo-subgenre. Gonzo is rechttoe-rechtaan porno zonder verhaallijn en een wat directe, amateuristische manier van filmen, waarbij je als kijker dicht op het spektakel zit.

Het zijn ook films waarbij vrouwen bijvoorbeeld door vijf mannen worden genomen, het zaad van de vijf in een glas wordt verzameld dat de vrouw achterover moet slaan. Of films waarin een vrouw een penis zo diep in haar mond gestoten krijgt dat ze moet kokhalzen of zelfs overgeven.

Dines laat overtuigend zien dat wat in de jaren negentig nog als extreem harde porno werd gezien, nu min of meer normaal is

Op zich heeft Dines niet zoveel tegen porno als fenomeen, maar ze laat overtuigend zien dat wat in de jaren negentig nog als extreem harde porno werd gezien, nu min of meer normaal is. Een actrice die niet aan anale seks wil doen, maakt geen kans meer.

Dines beschrijft hoe een Britse actrice die door Max Hardcore gedwongen anaal gepenetreerd wordt om haar over haar ‘anale schaamte’ heen te ‘helpen.’ En ze doet op schokkende wijze de agressie uit de doeken waaraan veel vrouwen blootgesteld worden om maar te voldoen aan de steeds extremere eisen van de producenten en kijkers.

Het tweede probleem, volgens Dines, is de vermenging van porno en popcultuur. Was porno tot diep in de jaren negentig een privézaak, tegenwoordig is porno mainstream geworden. Vrouwen, maar zeker ook mannen, krijgen volgens Dines hun seksuele opvoeding grotendeels van alom beschikbare porno. En zowel vrouwen als mannen worden daardoor onzekerder en wellicht ook liefdelozer in bed.

Het boek van Dines is een mooie introductie in de pornowereld. Ze beschrijft helder de zakelijke logica achter porno en onderzoekt de maatschappelijke fall-out van het genre.

Maar zo hier en daar vergaloppeert ze zich. Enerzijds heeft ze een wat eendimensionale opvatting van de huidige popcultuur. Haar opvattingen over de seksuele verlangens en opvoeding van puberjongens is nogal oppervlakkig: ja, jonge mannen kijken veel porno, maar dat betekent nog niet dat ze het ook in bed toepassen. Of dat ze vrouwen louter als gebruiksobject beschouwen.

Anderzijds neemt ze het Gonzo-genre als maat voor alle porno. Dines rept nog wel even over feministische porno, maar dat genre is wel een heel kleine niche. Er is ook veel porno beschikbaar (ik durf wel te zeggen: het merendeel) waarin een gezondere seksuele beleving van zowel mannen als vrouwen wordt getoond. Op andere porno heeft Dines, althans in dit boek, geen antwoord.

Kijk Louis Theroux’s Weird Weekends

En die laatste constatering is niet onbelangrijk. Twee documentaires, van de droogkomische Brit Louis Theroux, laten mooi zien hoe de pornowereld is veranderd.

In 1997 reisde Theroux naar de San Fernando Valley in Californië, waar de porno-industrie zich concentreert. Hij ziet daar het begin van de verharding van het genre. We ontmoeten bijvoorbeeld een jonge filmmaker van 23, Rob Black, die films over verkrachtingen schiet. Het is een onuitstaanbare jongen. Hoe extremer, hoe beter.

Voor de buitenwereld hebben de porno-acteurs misschien een droombaan, maar Theroux legt pijnlijk bloot hoe treurig hun vak eigenlijk is

Ook spreekt Theroux veel mannelijke acteurs. Voor de buitenwereld hebben deze mannen misschien een droombaan, maar Theroux legt pijnlijk bloot hoe treurig hun vak eigenlijk is. Ze verdienen haast niks en hun enige taak is een erectie vasthouden, ook als er om hen heen tien mannen bezig zijn met camera’s, licht en geluid. Een taak die velen niet kunnen volbrengen. We zien bijvoorbeeld hoe een veelbelovende nieuwkomer, JJ, worstelt om zijn lid in het gelid te houden.

Deze JJ zien we terug als Theroux in 2011 terugkeert naar de vallei. JJ is uit het vak gestapt nadat zijn broer aan een overdosis is gestorven. Nu pas kan JJ vertellen dat hij destijds het vak is ingegaan, omdat zijn zoontje was gestorven en hij alle remmen losgooide.

Ook in deze nieuwe documentaire komt Theroux een hoop ellende tegen. Een acteur die in de documentaire van 1997 figureerde, heeft zelfmoord gepleegd. Een nieuwe acteur vertelt over zijn leven zonder ouders. De meisjes zijn onzeker of emotioneel afgestompt. De industrie is door de opkomst van verzamelsites als YouPorn en Redtube in grote financiële problemen geraakt.

Maar wat mij vooral opviel is dat, volgens een paar acteurs en regisseurs althans, de hardheid weer wat aan het verdwijnen is. De jongen van de verkrachtingsfilms heeft een tijd achter de tralies gezeten (en is daar zelf veelvuldig verkracht) en maakt nu pornofilms over superhelden. De zoektocht naar extremere seks lijkt even gestaakt. Iets om verder uit te zoeken.