Het coronavirus is uitgegroeid tot een pandemie met verstrekkende en langdurige gevolgen. Wij zien het als onze taak jou te helpen deze wereldwijde ontwikkeling te begrijpen door het nieuws op een weloverwogen, feitelijke en constructieve manier van context te voorzien. Daarom zijn we deze coronagids begonnen.
In deze gids delen we de belangrijkste inzichten uit onze eigen journalistiek over de pandemie in korte samenvattingen, met een link naar het bijbehorende artikel. Ook gidsen we je naar de belangrijkste journalistiek, academische publicaties en andere relevante bronnen die we elders tegenkomen.
We zullen deze gids dagelijks updaten. De gids is onderverdeeld in meerdere thema’s, die je helpen de stukken snel terug te vinden. De nieuwste stukken vind je altijd bovenaan ieder thema.
Hier kun je jouw aanbeveling achterlaten. De beste suggesties voegen we aan de gids toe. Veel dank voor je hulp!
We hebben ook een Engelstalige coronagids.
Over het coronavirus
Context bij coronacijfers
Corona en de politiek
Corona en de economie
Corona en onze samenleving
Wie te volgen
Een toekomst na corona
1nieuw vandaag
Over het coronavirus
Wat weten we nu over corona? En wat weten we niet? Hier verzamelen we de belangrijkste inzichten over virussen, pandemieën en covid-19.
27 maart 2020
In dit college van een moleculair viroloog leer je wat een virus is (Universiteit Utrecht) Moleculair viroloog Raoul de Groot van de Universiteit Utrecht onderzoekt al 36 jaar coronavirussen. Op 10 maart – toen ellebooggroeten nog bon ton was – gaf hij een online college over het huidige coronavirus. Je leert er een hoop van: wat een virus is (een bundeltje erfelijk materiaal, beschermd door een eiwit), wat het doet (op zichzelf niks: het bevat alleen een recept om zichzelf te laten kopiëren), hoeveel ze voorkomen (veel: er zitten 10 tot de macht 32 virusdeeltjes in de biosfeer).Een virus maakt zijn gastheer niet per definitie ziek; waarschijnlijk ben je geïnfecteerd door allerlei virussen waar je niks van merkt. Toch waarschuwden virologen al in 2019 voor een pandemie als de huidige. Er zijn in Azië namelijk zo veel vleermuizen met verschillende varianten van het coronavirus besmet, dat de kans dat zo’n virus de oversteek naar de mens zou maken, groot was. En we hebben pech: dit virus laat zich heel snel vermeerderen, en een goed (effectief en veilig) vaccin ontwikkelen duurt nog wel even. Geloof geen viroloog die zegt dat-ie dat snel zou kunnen doen. Wat we kunnen leren van vorige pandemieën (BBC) Een pandemie lijkt een uniek fenomeen, maar de laatste wereldwijde ziekte-uitbraak is nog geen tien jaar geleden. De Mexicaanse griep eiste in 2009 en 2010 zeker 18.000 levens. De BBC heeft een prachtige collectie gemaakt met audio- en videoreportages over de grootste epi- en pandemieën van de afgelopen honderd jaar: de Spaanse griep, SARS, ebola, maar ook het minder bekende Marburgvirus, dat in de jaren zestig opdook in Duitsland.
Dokters, virologen, labmedewerkers en verslagen van ooggetuigen komen allemaal voorbij. De getuigenissen van de mensen die midden in medische crises werkten bieden een interessant historisch perspectief op de pandemie die nu door hun opvolgers wordt bestreden.
23 maart 2020
Hoe het virus een pandemie werd (The New York Times) Op 31 december 2019, toen al zeker duizend mensen besmet waren, lichtte de Chinese overheid de Wereldgezondheidsorganisatie in over wat we nu kennen als het coronavirus.Een grootschalige analyse van reisgedrag aan de hand van mobiele telefoons en sociale media laat zien dat in de maand na de waarschuwing maar liefst zeven miljoen Chinezen wegtrokken uit de stad Wuhan, waar de huidige pandemie begon.
Toen Wuhan eind januari werd afgesloten van de buitenwereld, had het virus zich al verspreid over dertig steden in 26 verschillende landen. Onderzoekers schatten dat 85 procent van de besmette reizigers uit China zonder zichtbare symptomen naar het buitenland reisde. Video: In 8 minuten bijgepraat over het coronavirus (Kurzgesagt) In acht minuten legt YouTube-kanaal Kurzgesagt uit wat corona is.
In de luchtwegen hecht het virus zich aan celmembranen en geeft het de cel instructies om het virus te blijven vermeerderen. Het coronavirus kan ook het afweersysteem aantasten, waardoor dat ook gezonde cellen aanvalt. Vervolgens valt ook die bescherming weg en kunnen bacteriën het lichaam nog verder beschadigen. Het advies om infectie te voorkomen? Was je handen alsof je net jalapeñopepers hebt gesneden en vlak daarna contactlenzen in je ogen wilt stoppen.
20 maart 2020
Hoe corona werkt en waarom je er ziek van wordt (The New York Times) We willen het coronavirus allemaal verslaan, maar kunnen we deze vijand wel doden?Nee. Leer de basis van virusbiologie en je begrijpt waarom dat niet kan: virussen zijn geen diertjes, en eigenlijk niet eens organismen. Het zijn biochemische moleculen die helemaal niets doen, waar niks levend aan is. Het zijn onze eigen cellen die, zodra ze zijn geïnfecteerd, nieuwe virusdeeltjes produceren en zo ons afweersysteem gek maken. We moeten dus niet de virussen bestrijden, maar het gedrag van ons eigen lichaam.
19 maart 2020
Antwoord van een viroloog op de prangendste vragen over corona, de Nederlandse aanpak en wat je nu kan doen (De Correspondent) Viroloog Marion Koopmans is een van de zeven experts die de Europese Commissie adviseren over de coronacrisis.Zij legt helder uit wat het coronavirus is (het lijkt op SARS, maar verspreidt zich makkelijker onder mensen), waar mensen besmet door raken (via druppeltjes in de lucht of op voorwerpen die vrijkomen bij hoesten of niezen), waarom als bevolking langzaam immuniteit opbouwen belangrijk is (zodat de zorg niet overbelast raakt en een steeds groter deel van de bevolking wordt beschermd), en hoe het virus zorgt voor samenwerking in de medische wereld (kennis uit wetenschappelijke tijdschriften wordt meteen gedeeld met de Wereldgezondheidsorganisatie, en de Europese Unie faciliteert binnen een maand onderzoek waar ze normaal twee jaar over doet).
Het uiteindelijke doel, zegt Koopmans, is om corona met alle maatregelen te reduceren tot een ‘wintervirus’: een vervelende infectie die eens in de zoveel tijd opduikt, maar die mensen niet meer doodziek maakt of dodelijk is.
18 maart 2020
Waarschijnlijk krijg jij ook corona (The Atlantic) Omdat het zo moeilijk is te zien of iemand geïnfecteerd is, en omdat het al kan worden overdragen vóórdat er symptomen optreden, kan het coronavirus zich snel en simpel verspreiden. Dat is de gevaarlijke paradox van dit virus. In tegenstelling tot ebola zijn de symptomen – koorts, hoesten, kortademigheid – lastig te onderscheiden van minder schadelijke virussen. Vaak hebben patiënten niet eens ziekteverschijnselen.Epidemioloog Marc Lipsitch van Harvard University verwacht dan ook dat 40 tot 70 procent van de wereldbevolking besmet zal raken met het coronavirus. Een effectief vaccin laat nog zeker een jaar tot anderhalf jaar op zich wachten, voorspelt pandemie-expert Richard Hatchett van gezondheidsplatform Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI).
Context bij coronacijfers
Dagelijks verschijnen er nieuwe cijfers over corona. Hoeveel mensen zijn er besmet? Hoeveel mensen overlijden er aan corona? Hoe groot is de kans om corona te krijgen? Hier verzamelen we de belangrijkste inzichten over alle coronacijfers en -statistieken.
24 maart 2020
Rekenmodellen zijn onmisbaar, maar geen voorspelling is perfect (NRC) Iedereen lijkt ineens epidemioloog of statisticus. Op sociale media zie je de ene berekening na het andere grafiekje langskomen. Was het maar zo gemakkelijk om het verloop van deze epidemie te voorspellen. In dit artikel van NRC leggen wetenschappers uit hoe zij complexe wiskundige modellen bouwen voor het coronavirus.Zo gebruikt het RIVM een uitgebreide dataset uit 2017 over wie met wie – waar en wanneer – contact heeft. Nogal belangrijk als je wilt berekenen wat de gevolgen van maatregelen zijn, zoals de sluiting van cafés en restaurants. Maar de wetenschappers benadrukken ook: er is nog veel onzeker. Zo is bijvoorbeeld nog onduidelijk hoe besmettelijk en hoe dodelijk het virus is.
23 maart 2020
We weten weinig, maar genoeg om in te grijpen (STAT) We maken beslissingen op basis van onvolledige data, stelt Stanford-epidemioloog John Ioannidis in een opiniestuk op STAT, een website voor gezondheidsnieuws. Ioannidis vindt dat er pas extreme maatregelen moeten worden genomen als er meer informatie beschikbaar is.Nee, schrijft Harvard-epidemioloog Marc Lipsitch in een reactie op Ioannidis. Er is absoluut veel onduidelijk, vindt ook hij, maar we weten intussen echt genoeg om actie te ondernemen. Ten eerste is intussen duidelijk uit landen als Italië en China dat het aantal ernstige gevallen schrikbarend kan groeien als er niet op tijd wordt ingegrepen.
Ten tweede is intussen ingeschat dat iemand met het virus gemiddeld twee, of misschien wel meer, mensen besmet. Dat betekent dat zonder ingrijpen het aantal gevallen exponentieel kan groeien. Genoeg reden, dus, om maatregelen te nemen.
18 maart 2020
De pandemie ontcijferd: waar je op moet letten als je coronacijfers voorbij ziet komen (De Correspondent) Het is onmogelijk te zeggen hoeveel mensen wereldwijd zijn besmet met het coronavirus, wat het sterftepercentage is en hoe besmettelijk het virus precies is. Dat komt doordat we cruciale gegevens niet hebben.Het sterftepercentage bereken je bijvoorbeeld door het aantal doden door het aantal besmettingen te delen, maar we weten niet hoeveel mensen er besmet zijn met en hoeveel mensen er overlijden aan corona.
De besmettelijkheid bepalen epidemiologen door de R0 – in het Engels ‘R nought’ – te berekenen: het gemiddelde aantal mensen dat door één ziek persoon besmet raakt. Als R0 groter is dan 1, dan zal het virus zich waarschijnlijk blijven verspreiden. Is het kleiner dan 1, dan is het te verwachten dat de ziekte uitdooft. Maar in het geval van corona lopen de schattingen over de R0 uiteen.
En ook de verdubbelingstijd – hoe lang het duurt voordat het aantal bevestigde gevallen verdubbeld is – verschilt sterk per land, waardoor we niet goed weten hoe snel het coronavirus zich verspreidt. Wat is groepsimmuniteit? (De Correspondent) In de Nederlandse maatregelen tegen het coronavirus speelt ‘natuurlijke groepsimmuniteit’ een belangrijke rol. Hoe meer mensen immuun zijn voor het virus (omdat zij het al hebben gehad), hoe slechter het virus zich kan verspreiden. Op die manier worden kwetsbare groepen als ouderen en mensen met een zwakke gezondheid beschermd tegen het coronavirus.
Is dat verstandig? Dat is de vraag. Over twee cruciale aspecten weten we maar weinig. Het eerste is het ‘basaal reproductiegetal’, oftewel: hoeveel personen gemiddeld door een besmet iemand geïnfecteerd raken. De WHO hanteert vooralsnog een gemiddelde van 1,4 tot 2,5 mensen per besmette patiënt, maar dat getal is nog verre van nauwkeurig.
Het tweede probleem is dat we geen idee hebben hoe lang mensen die het virus hebben gehad vervolgens immuun blijven. Andere coronavirussen dan datgene wat nu rondwaart (SARS-CoV-2) konden na minder dan een jaar opnieuw iemand besmetten, maar de immuniteit tegen het eerste SARS-virus uit 2003 blijft veel langer bestaan.
Wat we wél zeker weten: met deze aanpak accepteren we dat er een klein percentage mensen ernstig ziek wordt. Dat natuurlijke groepsimmuniteit als goed uitgangspunt voor beleid wordt beschouwd, laat vooral zien dat de besluiten over maatregelen in grote onzekerheid worden genomen.
Corona en de politiek
Ieder land gaat anders om met de coronacrisis. De ene regering grijpt actief in om haar bevolking in de gaten te houden. Andere overheden zijn meer terughoudend en laten burgers hun gang gaan. De maatregelen die politici nu nemen, hebben niet alleen directe gevolgen, maar kunnen ook het bestuur van een land op de lange termijn sterk beïnvloeden. Hieronder selecteren we de meest informatieve journalistiek over de politieke consequenties van het coronavirus.
25 maart 2020
Stopt het strenge overheidsingrijpen zodra de coronacrisis voorbij is? (Financial Times) De coronacrisis plaatst de wereld voor twee dilemma’s, schrijft de Israëlische historicus Yuval Noah Harari. De eerste strijd zal woeden over de privacy van burgers. De tweede gaat over wereldwijde samenwerking. Vanwege het coronavirus zullen overheden zo veel mogelijk biometrische gegevens van hun burgers willen verzamelen, om te weten hoe de ziekte zich verspreidt.Nu kleden landen als China en Israël de privacy van hun bevolking grotendeels uit, maar de grote vraag is of overheden daarmee stoppen zodra de pandemie ten einde komt. Daarnaast moeten landen solidair met elkaar zijn, stelt Harari: wissel medische informatie en apparatuur uit, maak afspraken over beroepsgroepen (zoals wetenschappers en journalisten) die nog mogen reizen. Maar welk land gaat de kar trekken, als de Verenigde Staten hun grenzen sluiten en farmaceutische bedrijven alleen voor zichzelf willen houden?
Corona en de economie
Nu al drukt deze pandemie haar stempel op onze economie: de beurzen staan zwaar in de min, winkels en horecagelegenheden moeten noodgedwongen hun deuren sluiten en zelfstandigen komen zonder opdrachten te zitten. Het is duidelijk dat de economische gevolgen langdurig zullen zijn. Hier verzamelen we de belangrijkste inzichten over deze economische gevolgen van het coronavirus.
27 maart 2020
Hoe we ervoor kunnen zorgen dat arme landen niet failliet gaan (The Nation) Arme mensen worden het hardst geraakt door een crisis, en arme landen ook. Nu beleggers zich massaal terugtrekken uit ‘opkomende markten’ (denk bijvoorbeeld aan Vietnam, Ecuador of Zuid-Afrika), krijgen deze landen problemen om in hun basisbehoeften te voorzien. Voor de import van bijvoorbeeld medische goederen en voedsel betalen ze in dollars, maar hun eigen munt wordt ten opzichte van die ‘moderne goudstandaard’ steeds minder waard.Om landen te redden kan de centrale bank van de VS (de Federal Reserve, meestal Fed genoemd) lokale valuta uitwisselen tegen dollars. Het geld wordt dan later met rente weer teruggeruild. Maar: niet alle landen mogen dat doen. Dus heeft de Fed een perverse macht: ze kan beslissen welke landen overleven, en welke niet.
Maar er is een uitweg, schrijven bestuurskundigen David Adler en Andres Arauz. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) kan zogenoemde speciale trekkingsrechten (Special Drawing Rights, SDR’s) aan landen uitdelen. Daarmee kunnen ze handelen, onafhankelijk van de waarde van hun eigen munt.
26 maart 2020
De coronacrisis toont de zwakte van de luchtvaartsector (Follow the Money) De scholen waren nog niet gesloten, of KLM smeekte de Nederlandse overheid al om financiële steun in verband met de coronacrisis. Luchtvaartorganisatie IATA schat dat vliegmaatschappijen wereldwijd 150 tot 200 miljard dollar nodig hebben om de pandemie heelhuids door te komen.Deze smeekbede bij de staat heeft een belangrijke oorzaak, analyseert Follow the Money: luchtvaartmaatschappijen hebben minieme reserves in kas, waardoor ze dit soort klappen niet zelfstandig kunnen opvangen. Daarvoor bestaan weer verschillende redenen: vliegmaatschappijen maken door hoge kosten enerzijds – één Boeing 737-800 kost 100 miljoen dollar – en lage winstmarges anderzijds – bedrijven als KLM moeten concurreren met budgetfirma’s als Ryanair – heel weinig winst.
Dat vliegmaatschappijen, die geen accijns op kerosine betalen en geen btw op vliegtickets hoeven af te dragen, bij iedere crisis aankloppen bij de staat noemt Follow the Money een ‘structurele weeffout’.
19 maart 2020
Een bijzondere recessie is op komst (VoxEU) Het is waarschijnlijk dat de corona-epidemie een economische recessie zal veroorzaken. Deze recessie is anders dan de vorige. In de economie is er een vraagzijde (mensen willen producten kopen) en een aanbodzijde (bedrijven bieden producten aan). Samen bepalen deze de stand van de economie.De vorige recessie kwam door een tekort aan vraag: mensen stelden consumptie uit. De aankomende recessie ontstaat voornamelijk door een aanbodtekort. Mensen willen wel consumeren, maar dat kan niet (denk aan de horeca). Wanneer bedrijven failliet gaan, duurt het erg lang voordat de economie weer herstelt.
Daarom moet economisch beleid er nu koste wat kost voor zorgen dat bedrijven overleven, zodat de korte uitval van aanbod geen langdurige uitval wordt.
18 maart 2020
Waarom de overheid ondernemers nu onvoorwaardelijk geld moet geven (De Correspondent) In tijden van crisis kunnen bedrijven bij de overheid aankloppen voor zogeheten ‘werktijdverkorting’: als werkgevers minder werk hebben voor hun werknemers, springt de overheid financieel bij voor de niet-gewerkte uren. Sinds de uitbraak van het coronavirus is nu al werktijdverkorting aangevraagd voor zeker acht keer zo veel werknemers als tijdens de financiële crisis van 2008.Maar er bestaat een mogelijke, tijdelijke oplossing om de financiële strop voor restaurants, vervoerders en zzp’ers een halt toe te roepen. De overheid kan – onvoorwaardelijk – geld aan ondernemers geven die dat nodig hebben om hun bedrijf overeind te houden, zodat de economie zo stabiel mogelijk blijft draaien.
De vraag is hoe zo’n maatregel op de langere termijn uitpakt, maar als de overheid helemaal niet ingrijpt, gaat er hoe dan ook heel veel geld verloren.
Corona en onze samenleving
Sommige landen zijn volledig in lockdown, in andere landen zijn alleen scholen, cafés en restaurants gesloten en wordt aangeraden sociaal contact te mijden. Wat doet dat met een maatschappij, en wat kunnen we zelf doen om deze crisis toch gezamenlijk door te komen? Hier vind je de belangrijkste inzichten en adviezen over hoe om te gaan met deze pandemie.
26 maart 2020
Hoe het mondkapje het symbool van het coronavirus werd (The New York Times) Als er één symbool is van de huidige verwarring, angst, desinformatie en onrust die het coronavirus veroorzaakt, dan is het wel het gezichtsmasker, schrijft New York Times-moderedacteur Vanessa Friedman. Gezichtsmaskers – het type dat je mond en neus bedekt – werden eind negentiende eeuw ontworpen als beschermingsmiddel voor chirurgen. Ze moeten voorkomen dat bacteriën via de lucht in een open wond terechtkomen.Tijdens de Spaansegriep-epidemie van 1918-1920 gingen de maskers de hele wereld over, maar na de Eerste Wereldoorlog verdwenen ze langzaam uit beeld. Behalve in China, waar de maskers een symbool werden voor gemeenschapszorg en burgerlijk bewustzijn.
Sinds de eeuwwisseling zijn de maskers in een andere context te zien: in steden als Mumbai, Shanghai en Beijing gebruiken inwoners ze als bescherming tegen luchtvervuiling. In 2020 is het gezichtsmasker hét symbool geworden voor het coronavirus – een teken van ons onvermogen onszelf te beschermen, maar ook van het verlangen naar veiligheid en het idee dat we tenminste íets kunnen doen.
Maar het dragen van een masker kan tegenwoordig ook gezien worden als het verspreiden van misinformatie, want gezonde mensen worden er niet per se door beschermd.
25 maart 2020
Zo ga je om met het alleen-zijn (The New York Times) ‘Het coronavirus kunnen we niet stoppen’, zei koning Willem Alexander in zijn coronatoespraak, maar ‘het eenzaamheidsvirus wel. Laten we samen zorgen dat niemand zich in de steek gelaten voelt.’ De angst dat de pandemie niet alleen onze fysieke maar ook onze emotionele gezondheid zal schaden, doordat de kans op eenzaamheid groter wordt nu we allemaal op gepaste afstand van elkaar moeten blijven, is wijdverbreid.Olivia Laing, auteur van een prachtig boek over eenzaamheid, legt in dit essay uit wat voor schade eenzaamheid toebrengt aan onze geest en ons lichaam, maar wijst er ook op dat eenzaamheid ‘een gedeelde toestand’ is: ‘Whatever anxiety you’re experiencing right now, you’re not alone.’
Bovendien, schrijft ze, is eenzaamheid weliswaar onprettig, maar het maakt ook dat we de wereld, en vooral kunst, literatuur, film en muziek, intenser kunnen beleven. Eenzaamheid herinnert ons aan wat we gemeen hebben met anderen, en maakt ons zo minder alleen. Eenzaamheid door isolatie is net zo goed een gevaar als het virus zelf (The New Yorker) Het coronavirus maakt miljoenen mensen onzeker en eenzaam. Robin Wright van The New Yorker legt uit waarom dat minstens zo gevaarlijk is als het virus zelf. Eenzaamheid kan overslaan in depressie en verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, dementie en vroegtijdig overlijden. Wat het nog erger maakt: rampen als 9/11 en orkaan Katrina hadden een duidelijk begin en einde. Bij het coronavirus valt daar nog niets zinnigs over te zeggen.
24 maart 2020
Waarom de Zuid-Koreaanse aanpak werkt? Niet door ‘de Koreaanse volksaard’ (Stuk Rood Vlees) Zuid-Korea pakt de coronacrisis anders aan dan andere landen, en doet dat met succes: het aantal besmettingen loopt er terug. Hoe dat lukt? Een populaire theorie: het komt door de Koreaanse cultuur, want Koreanen zijn volgzaam en denken vanuit het collectief.Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies, stoort zich aan die verklaring. Op het oog zijn Zuid-Koreanen misschien collectivistisch, maar daaronder schuilt heftig individualisme. Hij geeft een andere verklaring voor het Zuid-Koreaanse succes: het gebrek aan vertrouwen van de Koreaanse bevolking in haar politici is extreem hoog. Het vertrouwen daarentegen in medici en andere wetenschappelijke experts als groep is veel hoger.
23 maart 2020
Schaam je niet als je ‘overdreven’ maatregelen neemt (The Atlantic) Heb je ’m al gevoeld, de angst dat je achteraf lacherig zal moeten toegeven dat je een beetje overdreef toen je besloot om echt afstand te houden van andere mensen? Dit is een verhaal over dat gevoel. Pas over weken zullen we zien welk resultaat social distancing heeft. Als de uitbraak straks mee blijkt te vallen, zal je nooit weten welke rol jouw gedrag precies heeft gespeeld: of je te weinig, genoeg of overdreven veel hebt gedaan.Maar stel je het omgekeerde voor: dat het effect tegenvalt... Gêne over paniek die achteraf niet nodig leek, kennen we. In 1999 ontstond de vrees dat vitale computernetwerken zouden instorten als de jaarcodes, die vaak maar in twee cijfers waren opgeslagen, van 99 naar 00 zouden gaan. Was dat achteraf gezien paniek om niks? Of hebben we toen meer dan voldoende maatregelen genomen, waardoor er uiteindelijk niets misging?
20 maart 2020
Wat we een eeuw later kunnen leren van de Spaanse griep (The New Yorker) Tussen 1918 en 1920 raakte een kwart van de wereldbevolking besmet met de Spaanse griep. Dit artikel van schrijver Malcolm Gladwell over die pandemie is een goede kennismaking met de virologie en epidemiologie.Een van de belangrijkste inzichten uit het artikel is dat de gevaarlijkste varianten van een virus minder kans hebben om te overleven. Als een virus acuut slachtoffers maakt, blijven mensen binnen en besmetten ze anderen minder snel. De Spaanse griep, stelt bioloog Paul Ewald, kon een kwart van de wereldbevolking besmetten omdat mensen tijdens de Eerste Wereldoorlog niet binnen konden blijven. De Spaanse griep – zo’n gevaarlijke mutatie dus – verspreidde zich zodra zieke soldaten de loopgraven verlieten.
19 maart 2020
De maatregelen tegen corona blijven nog wel even van kracht (MIT Technology Review) Voorlopig zijn we nog niet van de coronamaatregelen af. Een groep onderzoekers van het Imperial College in Londen heeft een nieuw model opgesteld met een set scenario’s waar overheden overal ter wereld al rekening mee beginnen te houden.Het kan zeker anderhalf jaar duren voordat er een vaccin of behandeling tegen de ziekte is ontwikkeld. Tot die tijd is alleen isoleren van zieke en besmette patiënten niet genoeg om de verspreiding van het virus tegen te gaan, concluderen de onderzoekers. Het virus is simpelweg te besmettelijk, en nieuwe uitbraken zullen de kop op blijven steken. Er zal dus een vorm van maatschappelijke lockdown nodig blijven.
De effectiefste vorm van social distancing is volgens het model een ‘roulerende lockdown’, waarbij een land of stad twee maanden op slot gaat, afgewisseld met een ‘vrijere’ maand. Landen en steden kunnen dan ‘zigzaggen’ met hun restricties, wat inwoners de kans geeft elkaar even te ontmoeten. Zodra het aantal besmettingen toeneemt, gaat de lockdown weer in.
De timing hiervan hangt af van de vraag of er, zolang we op een vaccin wachten, snel genoeg een medicijn wordt ontwikkeld dat de ergste effecten van de ziekte tempert, én van de vraag of de samenleving bereid is om de ingrijpende sociale en economische gevolgen van zulke langdurige periodes van isolatie te accepteren.
Deze samenvatting van het onderzoek door MIT Technology Review brengt in kaart wat zo’n ‘roulerende lockdown’ betekent voor het dagelijks leven: van overheidscontroles en onderwijs tot onze geestelijke gezondheid. Hoe je ‘social distancing’ minder stressvol kan maken (The Lancet) In quarantaine zitten kan grote negatieve psychologische gevolgen hebben, blijkt uit veel wetenschappelijk onderzoek. Ook het mijden van sociaal contact zal de komende weken voor veel mensen aardig wat stress opleveren.
Wat kan je doen om het iets gemakkelijker te maken? Wat helpt: geef anderen het gevoel dat ze met hun gedrag (het mijden van fysiek contact) anderen helpen. En wees je er ook zelf van bewust dat het een goede daad is om sociaal contact te mijden.
18 maart 2020
Dit virus laat zien dat álles wat we doen impact heeft op anderen – en dat we dus empathisch moeten zijn (The New Republic) Als de coronapandemie één ding blootlegt, is het onze onderlinge verbondenheid. Het virus heeft zich zo snel over de wereld kunnen verspreiden doordat mensen zich verplaatsen. Dat geldt voor alles: in een geglobaliseerde wereld, waarin kapitaal razendsnel de wereld overvliegt en online commercie fysieke winkels overbodig maakt, heeft wat we doen mogelijk gevolgen voor anderen.Daarom moeten we verantwoordelijkheid nemen voor onze keuzes en ons niet verschuilen achter het excuus dat ‘wij dit systeem niet hebben gecreëerd, maar er slechts in leven’. We moeten onszelf te allen tijde zien als dragers van een virus: als we niet voorzichtig zijn, brengen we de levens van anderen schade toe. Dit heeft gevolgen voor hoe we ons sociaal, maar ook economisch zouden moeten gedragen: met empathie. Vergeet niet: rampen en crises halen het beste in mensen naar boven (De Correspondent) Je hebt vast beelden voorbij zien komen van schappen waar ooit toiletrollen stonden, of van mensen die vechten om de laatste boodschappen. Grappig misschien, maar het beeld dat daardoor ontstaat klopt niet. Want dit soort gedrag is meer uitzondering dan regel. Rampen en crises halen juist het beste in mensen naar boven.
De Universiteit van Delaware deed sinds 1963 bijna zevenhonderd veldstudies naar rampen en concludeert: in een crisis blijven de meeste mensen rustig en komen ze voor elkaar op. Juist nu, tijdens deze pandemie, is dat belangrijk om te onthouden. Hoe we corona samen kunnen verslaan door alleen te zijn (The Washington Post) ‘Social distancing’ – sociaal contact mijden – is heel effectief om de verspreiding van het coronavirus te vertragen. Vooral als je het lang volhoudt en de overheid tegelijkertijd maatregelen neemt, zoals het sluiten van cafés, restaurants en andere plaatsen waar mensen samenkomen.
Het herinnert ons eraan hoe belangrijk ons individuele gedrag is: als meer mensen de komende tijd thuisblijven en grote groepen mijden, kunnen we er samen voor zorgen dat minder personen besmet raken, ziekenhuizen niet overspoeld worden en dat meer mensen beter worden op het moment dat anderen ziek worden. Pas op voor eenzaamheid. Bel, skype, en bekommer je! (Vox) Het coronavirus zal niet alleen een economische, maar ook een sociale recessie veroorzaken. De groepen die het grootste risico lopen om ernstig ziek te worden bij een besmetting – ouderen en mensen met gezondheidsproblemen – zijn ook in normale tijden het meest vatbaar voor eenzaamheid en sociaal isolement. Nu zij sociaal contact zoveel mogelijk moeten mijden, ligt dat gevaar nog meer op de loer.
Omdat zowel eenzaamheid als sociaal isolement met tal van gezondheidsklachten gepaard gaan, worden de gezondheid en het welzijn van deze kwetsbare groepen dubbel bedreigd: door het virus én door de manier waarop het virus wordt bestreden. We moeten ons dus niet alleen verantwoordelijk voelen voor het inperken van het aantal besmettingen, maar ook voor het tegengaan van de ‘sociale schade’ die nu onvermijdelijk wordt aangericht. Hoe? Bel, skype, en bekommer je! Een pandemie treft sommige mensen harder dan andere (London Review of Books) Er was eens een Italiaanse stad die zo werd geplaagd door een epidemie dat alle bewoners veertig dagen lang thuis moesten blijven. Wie de quarantaine verbrak deed dit op straffe van een boete of gevangenschap. De stad was Florence, de epidemie was de pest, en de quarantaine werd uitgeroepen in 1631.
Ze is het onderwerp van een boek dat afgelopen zomer verscheen, geschreven door historicus John Henderson. Deze bespreking in de London Review of Books maakt duidelijk dat de maatregelen niet iedereen in gelijke mate troffen. Met name arme inwoners werden er door de autoriteiten van verdacht vooral aan zichzelf te denken, en extra hard aangepakt wanneer ze zich niet aan de regels hielden.
Wanneer arme mensen een familielid verloren aan de pest, moesten ze hun dierbaren in massagraven buiten de stadsmuren begraven; mensen van stand mochten dat in de kerk doen. Ook bij deze pandemie worden bepaalde groepen veel harder geraakt dan anderen, en dit boek is een aansporing daar tegen te blijven vechten.
Een toekomst na corona
Hoe zal het coronavirus onze politiek, economie en maatschappij op de lange termijn beïnvloeden? Kort gezegd: dat weten we niet, we kunnen er alleen maar over speculeren. Deze goed onderbouwde inzichten over een post-coronatijdperk willen we wel graag delen, omdat ze helpen nadenken over de toekomst.
30 maart 2020
De coronacrisis biedt de kans om onze economie te hervormen (De Correspondent) Alles wijst erop dat we door het coronavirus een economische recessie in gaan. Dat biedt ook kansen om de wereld anders in te richten: met een economie waarbij eeuwige groei niet het uitgangspunt is, bijvoorbeeld. Want welvaart en welzijn gaan niet meer hand in hand, zoals ooit het geloof was. De Verenigde Staten, die veel rijker zijn dan bijvoorbeeld Polen, kampen met een dalende levensverwachting.Het is tijd voor een post-growth-tijdperk. Binnen dertig jaar moet de wereldwijde CO2-uitstoot naar nul om een klimaatcatastrofe te voorkomen. We moeten veel minder spullen kopen om de plasticsoep in de oceanen in te dammen. Regeringen moeten volop investeren in onderwijs, gezondsheidszorg en groene technologieën. De prijs die we daarvoor betalen, verdienen we ruimschoots terug in welzijn.
25 maart 2020
De ‘cruciale beroepen’ tijdens deze crisis zijn ook onmisbaar in normale tijden (De Correspondent) Verpleegkundigen, schoonmakers, vakkenvullers, politieagenten en buschauffeurs hebben zogeheten ‘cruciale beroepen’ die de samenleving draaiende houden tijdens de coronacrisis. Maar in rustige tijden zijn ze net zo onmisbaar voor een functionerende maatschappij – alleen hoor je dan niets over deze mensen. De oorzaak: onderhoud is essentieel, maar allesbehalve flitsend. Juist omdat deze beroepsgroepen nu als een van de weinigen niet thuiswerken, valt hun meerwaarde op. De hoop is dat we dat ook blijven beseffen nadat het coronavirus verdwenen is. Goed om te onthouden voor als dit allemaal weer voorbij is (De Correspondent) In een crisis worden sommige dingen heel helder. Zoals waar we als mensheid toe in staat zijn. Waardering opbrengen voor vakmensen. Luisteren naar experts. Afgaan op de feiten. Voorbij politieke hokjes denken. Het goede voorbeeld geven. De wereld veranderen. Misschien goed om te onthouden, voor als dit allemaal weer voorbij is.
Wie te volgen
We houden je met deze gids dagelijks op de hoogte van de belangrijkste inzichten en beste bronnen over het coronavirus. Nog meer lezen? Deze bronnen volgen wij zelf en raden we je aan.
De Duitse viroloog die anderen (en zichzelf) dagelijks corrigeert Christian Drosten is baas van de virologie-afdeling van het universitaire ziekenhuis van Berlijn, en adviseur van de Duitse regering. Sinds drie weken geeft hij een dagelijks interview over het coronavirus aan de Duitse zender NDR. Hij doet daarin twee dingen: de wetenschappelijke stand van zaken omtrent het virus uitleggen, en brandende vragen van de dag beantwoorden. Hij corrigeert anderen, maar ook zichzelf, zodra nieuwe inzichten zich aandienen. Internationaal factchecknetwerk controleert coronamythen Het International Fact-Checking Network (IFCN) van het Poynter Institute doet belangrijk werk. Met honderd factcheckers van over de hele wereld prikken ze het nepnieuws door dat over het coronavirus verspreid wordt. De coronanieuwsbrief van The Syllabus The Syllabus werd gestart door technologiecriticus Evgeny Morozov en verzamelt de beste (wetenschappelijke) artikelen, podcasts en video’s die er verschijnen over de grote thema’s van onze tijd. Deze nieuwsbrief gaat uitsluitend over het coronavirus en is het volgen meer dan waard. Coronacijfers van Our World in Data Our World in Data is een fijne en betrouwbare bron voor data over corona en veel andere onderwerpen. Met een goede uitleg over alle onzekerheid rond de cijfers, zoals het aantal coronagevallen. Twitter-lijst met wetenschappers Deze lijst met 45 internationale experts op het gebied van infectieziekten moet je zeker volgen op Twitter als je wilt weten wat wetenschappers zeggen over het coronavirus.