Wat corona met je geestelijke gezondheid doet

Wat corona met je geestelijke gezondheid kan doen

Een van de belangrijkste maatregelen die overheden in geïndustrialiseerde landen treffen om het virus te bestrijden, is sociale afzondering, ‘social distancing’. Die maatregel is belangrijk en begrijpelijk, maar in quarantaine zitten kan grote negatieve psychologische gevolgen hebben – leert wetenschappelijk onderzoek.

Zo veroorzaakt corona cognitieve dissonantie In: The Atlantic (12 juli)

Waarom handelen we niet altijd naar wat we weten? Dat is het onderwerp van dit artikel over cognitieve dissonantie, een term die in de jaren vijftig werd gemunt door de Amerikaanse sociaal-psycholoog Leon Festinger. Ze beschrijft het ongemak dat je voelt als gedrag en kennis niet overeenkomen, of als je twee tegenstrijdige gedachten op hetzelfde moment hebt.

Die tegenstrijdigheid probeer je dan op te lossen. Denk aan mondkapjes: als je die niet wil dragen, overtuig je jezelf ervan dat ze toch niet werken. Het is heel moeilijk om van gedachten te veranderen zodra je je al hebt gecommitteerd aan een bepaalde overtuiging. Maar in deze coronapandemie, waarin kennis continu in beweging is, kan van standpunt veranderen cruciaal zijn. Getipt door Sanne Blauw, correspondent Ontcijferen (Leestijd: 10 minuten) Al dat videobellen is niet bevorderlijk voor je mentale gezondheid In: IFL Science (28 april)

Zoom-vermoeidheid blijkt een fenomeen te zijn. In dit verhaal legt de Britse psycholoog Paul Penn uit hoe dat kan. Niet alleen krijg je allerlei nuances niet mee tijdens het videobellen, ook vallen grapjes snel dood en moet je heel erg je best doen je te concentreren. En dan haalt ‘slimme’ techniek ook nog rare dingen uit – in dit verhaal betreft het een chef die er het hele gesprek met haar collega’s uitziet als een aardappel. Advies van de psycholoog: verpak niet je hele leven in een beeldscherm. Getipt door Thalia Verkade, correspondent Mobiliteit (Leestijd: 5 minuten) Thuis krijgt een nieuwe betekenis nu we binnen moeten blijven In: De Correspondent (24 april)

Miljoenen Nederlanders moeten al anderhalve maand zo veel mogelijk binnen blijven. Het scheelt dat relatief veel mensen een beroep hebben waarvoor ze vanuit huis kunnen werken. Maar psychologisch gezien verandert de sociale isolatie de betekenis van ‘thuis’ zijn, schrijven verschillende filosofen.

Thuis is normaliter een plaats die je kunt verlaten, een plek waarnaar je kunt terugkeren. Thuis is een locatie bedoeld voor rust, intimiteit en geborgenheid. Deze pandemie zet dat idee op zijn kop: thuisblijven is een publieke aangelegenheid geworden, streng aanbevolen door de overheid en een kwestie van fatsoen voor het algemeen belang. Essay van Lynn Berger, correspondent Cultuur en Clichés (Leestijd: 11-15 minuten) Eenzaamheid door isolatie is net zo goed een gevaar als het virus zelf In: The New Yorker (23 maart)

Het coronavirus maakt miljoenen mensen onzeker en eenzaam. Robin Wright van The New Yorker legt uit waarom dat minstens zo gevaarlijk is als het virus zelf. Eenzaamheid kan overslaan in depressie en verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, dementie en vroegtijdig overlijden. Wat het nog erger maakt: rampen als 9/11 en orkaan Katrina hadden een duidelijk begin en einde. Bij het coronavirus valt daar nog niets zinnigs over te zeggen. Getipt door Riffy Bol, algemeen redacteur De Correspondent (Leestijd: 10 minuten) Zo ga je om met het alleen-zijn In: The New York Times (19 maart)

‘Het coronavirus kunnen we niet stoppen’, zei koning Willem-Alexander in zijn coronatoespraak, maar ‘het eenzaamheidsvirus wel. Laten we samen zorgen dat niemand zich in de steek gelaten voelt.’ De angst dat de pandemie niet alleen onze fysieke maar ook onze emotionele gezondheid zal schaden, doordat de kans op eenzaamheid groter wordt nu we allemaal op gepaste afstand van elkaar moeten blijven, is wijdverbreid.

Olivia Laing, auteur van een prachtig boek over eenzaamheid, legt in dit essay uit wat voor schade eenzaamheid toebrengt aan onze geest en ons lichaam, maar wijst er ook op dat eenzaamheid ‘een gedeelde toestand’ is: ‘Whatever anxiety you’re experiencing right now, you’re not alone.’

Bovendien, schrijft ze, is eenzaamheid weliswaar onprettig, maar het maakt ook dat we de wereld, en vooral kunst, literatuur, film en muziek, intenser kunnen beleven. Eenzaamheid herinnert ons aan wat we gemeen hebben met anderen, en maakt ons zo minder alleen. Getipt door Lynn Berger, correspondent Cultuur en Clichés (Leestijd: 5 minuten)

Trouwens: eenzaamheid en de angst voor eenzaamheid spelen niet overal ter wereld op. Ze zijn alleen een probleem in landen waar afstand houden een optie is. In Lagos, Nigeria is afstand houden bijvoorbeeld bijna onmogelijk. Lees daar dit stuk over.

Deze mensen worden extra getroffen door de maatregelen

Het lullige is: de groepen die het grootste risico lopen om ernstig ziek te worden bij een besmetting – ouderen en mensen met gezondheidsproblemen – zijn ook in normale tijden het meest vatbaar voor eenzaamheid en sociaal isolement. En hoewel het virus misschien weinig effect heeft op kinderen, zijn voor hen de langetermijngevolgen mogelijk ook groter dan we denken. Aan welke groepen moeten we in deze tijd extra aandacht besteden?

Rouwen is nog zwaarder dan normaal in deze pandemie In: De Correspondent (20 mei)

De pandemie maakt rouwen om een overledene nog moeilijker dan het al was. Begrafenissen mogen alleen in kleine kring, knuffels mogen niet en afleiding zoeken is lastiger nu het leven grotendeels stilstaat.

Rouwen kan op twee manieren: verliesgericht en herstelgericht. Wie ‘gezond’ rouwt wisselt die twee af, maar de herstelfase (werk, feestjes, vakanties) ligt nu veel minder voor de hand dan de verliesfase (alleen-zijn, herinneringen ophalen).

Het advies van deskundigen aan rouwenden is om niet te veel tijd alleen met je gedachten door te brengen. Probeer een wandeling te maken en bel regelmatig met vrienden en familie. Analyse van Lisanne van Sadelhoff, journalist (Leestijd: 10-13 minuten) Hoe corona kinderen op de lange termijn beïnvloedt In: New Scientist (8 april)

Het coronavirus heeft misschien geen enorm direct effect op kinderen, maar de langetermijngevolgen zijn mogelijk groter dan we denken. Hoe goed het met kinderen gaat die vanwege de schoolsluitingen thuisonderwijs krijgen, hangt af van het inkomen en de baanzekerheid van hun ouders.

Wie een tuin of een groter huis heeft, doet het beter dan degene die het zonder moet doen. En de jongsten hebben de meeste last van hun omgeving: als het niet goed gaat met hun ouders of verzorgers, dan zijn de pyschologische gevolgen voor die kinderen soms nog jaren merkbaar. Getipt door Irene Caselli, correspondent First 1,000 Days (Leestijd: 3 minuten) De pandemie treft jongeren psychologisch misschien wel het zwaarst In: Wired (6 april)

De pandemie valt voor niemand mee, of je nou een zzp’er bent die plots zonder inkomsten zit, een alleenstaande die gek wordt van het isolement, of een ouder die bij de combinatie van thuisonderwijs en thuiswerken vooral denkt: hoe dan?!

Maar misschien is het voor tieners in geïndustrialiseerde landen nog wel het heftigst. Zij zijn opgegroeid in een tijd van economische voorspoed, snelle technologische ontwikkeling en een gunstig toekomstbeeld. Nu is dat alles plotseling op losse schroeven komen te staan. Groepsprocessen en sociaal contact spelen een veel prominentere rol in puberlevens dan voor welke andere groep dan ook – en sociale media en smartphones zijn, uiteindelijk, geen vervanging voor het eindeloos ‘hangen’ met leeftijdgenoten.

En vergeet de verveling niet: voor wie gedwongen thuis zit zonder al te veel te doen, slaat die snel toe – en niet iedere zestienjarige heeft al de vaardigheden ontwikkeld om daarmee om te gaan. Dat kan je als ouder niet allemaal oplossen, zeggen experts, maar het helpt wel om mededogen te hebben, écht naar je kinderen te luisteren wanneer ze over hun moeilijkheden vertellen, en hun gevoelens te valideren.

Structuur aanbrengen in de dag, en zelf niet al te veel bij de pakken neerzitten in het bijzijn van je kinderen is ook belangrijk. De voorbeeldfunctie die je als volwassene hebt, is er nog altijd. Getipt door Josta van Bockxmeer, correspondent Wonen (Leestijd: 8 minuten) Het coronavirus is extra gevaarlijk voor ernstige psychiatrische patiënten In: De Correspondent (24 maart)

Het coronavirus is extra gevaarlijk voor kwetsbare groepen. Dat zijn bijvoorbeeld ouderen, personen met een luchtwegaandoening of diabetespatiënten. Een risicogroep die relatief weinig aandacht krijgt: ernstige psychiatrische patiënten. Door de isolatiemaatregelen van de overheid worden zij minder snel opgenomen, moeten zij ineens therapie volgen via telefoongesprekken of videobellen, en raken velen van hen hun vaste dagbesteding kwijt.

Bovendien heeft 70 procent van de ernstige psychiatrische patiënten ook lichamelijke klachten, zoals een longaandoening of hart- en vaatziekten. Deskundigen maken zich zorgen over de angst en onzekerheid die nu heerst bij een deel van deze kwetsbare groep. Psychiater Jim van Os raadt zijn patiënten aan om de komende tijd gezond te eten, genoeg te bewegen, op tijd naar bed te gaan en te praten over hun emoties. Analyse van Nina Polak, correspondent Modern Leven (Leestijd: 6-8 minuten) Pas op voor eenzaamheid. Bel, skype, en bekommer je! In: Vox (12 maart)

Het coronavirus zal niet alleen een economische, maar ook een sociale recessie veroorzaken. De groepen die het grootste risico lopen om ernstig ziek te worden bij een besmetting – ouderen en mensen met gezondheidsproblemen – zijn ook in normale tijden het meest vatbaar voor eenzaamheid en sociaal isolement. Nu zij sociaal contact zoveel mogelijk moeten mijden, ligt dat gevaar nog meer op de loer.

Omdat zowel eenzaamheid als sociaal isolement met tal van gezondheidsklachten gepaard gaan, worden de gezondheid en het welzijn van deze kwetsbare groepen dubbel bedreigd: door het virus én door de manier waarop het virus wordt bestreden. We moeten ons dus niet alleen verantwoordelijk voelen voor het inperken van het aantal besmettingen, maar ook voor het tegengaan van de ‘sociale schade’ die nu onvermijdelijk wordt aangericht. Hoe? Bel, skype, en bekommer je! Getipt door Lynn Berger, correspondent Cultuur en Clichés (Leestijd: 10 minuten)

Wat je kan doen om gezond te blijven

Wat te doen tegen eenzaamheid en angst? Hoe beperk je de stress die gepaard gaat met kinderen die veel vaker thuis zijn? Deze stukken leerden ons hoe je deze periode gezond door kan komen.

Colombianen verdrijven eenzaamheid door elkaar anonieme brieven te schrijven In: Christian Science Monitor (30 juli)

Toen drugsbaron Pablo Escobar dood en verderf zaaide in de Colombiaanse stad Medellín, vormden bibliotheken veilige havens voor het geweld. Dertig jaar later staat de bieb opnieuw centraal in de Colombiaanse gemeenschap.

Honderden mensen schrijven anonieme letters aan vreemden om hen een hart onder de riem te steken tijdens de coronacrisis. Het idee achter het brievenprogramma komt van de roman ‘Liefde in tijden van cholera’ van de Colombiaanse sterauteur Gabriel García Márquez. Zoals Marquez’ boeken miljoenen mensen troost bieden, kan die taak nu worden overgenomen door de vierduizend bibliotheken in het Zuid-Amerikaanse land. Getipt door Riffy Bol, algemeen redacteur De Correspondent (Leestijd: 5 minuten) Geliefde, geestelijk verzorger of arts: we moeten accepteren dat we soms machteloos staan tegenover corona In: De Correspondent (29 april)

De rol van geestelijk verzorger is extra intensief in de coronacrisis, vertelt Marc Rietveld, die deze functie vervult in het UMC Utrecht. Hij maakt deel uit van een team van psychologen, maatschappelijk werkers en bedrijfscoaches, dat patiënten, nabestaanden en zorgverleners mentaal bijstaat. Het belangrijkste is laten zien dat je écht luistert naar je gesprekspartner, aldus Rietveld. Hij weet uit ervaring dat de ander het merkt als je plichtmatig of puur werkgericht met diegene om tafel zit.

Dat menselijk contact is ontzettend belangrijk voor coronapatiënten en hun zorgverleners, zegt Rietveld. Patiënten kunnen vaak geen bezoek krijgen vanwege de besmettelijkheid; zorgverleners draaien zeer lange, intensieve dagen en merken dat het virus nog minimaal maandenlang zal rondwaren. Zijn advies: laat ook je eigen kwetsbaarheid zien, en probeer te accepteren dat je soms machteloos bent. Podcast van Lex Bohlmeijer, correspondent Goede Gesprekken (Luistertijd: 55 minuten) Natuurlijk leidt een pandemie tot pessimisme. Maar optimisme is óók gerechtvaardigd In: Human Progress (18 april)

Miljoenen jaren evolutie hebben ons ontvankelijker gemaakt voor slecht nieuws dan voor goed nieuws. Dat is belangrijk om te overleven, maar kan ook contraproductief zijn – bijvoorbeeld tijdens een pandemie, wanneer er aan slecht nieuws geen gebrek is, en je al snel moedeloos, angstig, of uiterst pessimistisch kan worden.

Wil je je van nature angstige brein wat tegengas geven, sta dan óók stil bij het feit dat er nog genoeg hoopvolle dingen gebeuren in de wereld – dat er nog altijd mensen verliefd worden, gezonde baby’s op de wereld zetten, anderen helpen. Relativeren is ook goed: covid-19 is een rotvirus, maar het is niet de builenpest: wie ziek wordt kan op de intensive care belanden, maar dat hoeft niet.

En als de geschiedenis ons iets leert, dan is het wel dat de mens behoorlijk veel ziektes de baas is geworden. Natuurlijk: in het verleden behaalde resultaten zijn geen garantie voor de toekomst. Maar optimisme mag er zeker zijn. Getipt door Lynn Berger, correspondent Cultuur en Clichés (Leestijd: 8 minuten) Angst voor het coronavirus is gezond, zolang ze niet omslaat in paniek In: The Correspondent (27 maart)

Vroeger, toen we nog jagers en verzamelaars waren, waarschuwde angst ons voor gevaar. Maar vanaf de negentiende eeuw werd angst een aandoening, een ziekte. Het begin van de corona-pandemie onderstreepte dat wat we nu een aandoening noemen, wel degelijk nut heeft.

Terwijl sommige wereldleiders weigerden de dreiging serieus te nemen, bleven mensen in clubs en tijdens de voorjaarsvakantie feesten, en zo het virus verspreiden. Het is goed om te onthouden dat angst, zolang het niet omslaat in paniek, ook iets goeds is. Door onze angst te behandelen met mededogen en niet alleen te zien als een probleem dat overwonnen moet worden, wordt het een te koesteren eigenschap – en zelfs een kenmerk van goed leiderschap. Analyse van Tanmoy Goswami, correspondent Sanity (Leestijd: 9-12 minuten) Schaam je niet als je ‘overdreven’ maatregelen neemt In: The Atlantic (16 maart)

Heb je ’m al gevoeld, de angst dat je achteraf lacherig zal moeten toegeven dat je een beetje overdreef toen je besloot om echt afstand te houden van andere mensen? Dit is een verhaal over dat gevoel. Pas over weken zullen we zien welk resultaat social distancing heeft. Als de uitbraak straks mee blijkt te vallen, zal je nooit weten welke rol jouw gedrag precies heeft gespeeld: of je te weinig, genoeg of overdreven veel hebt gedaan.

Maar stel je het omgekeerde voor: dat het effect tegenvalt... Gêne over paniek die achteraf niet nodig leek, kennen we. In 1999 ontstond de vrees dat vitale computernetwerken zouden instorten als de jaarcodes, die vaak maar in twee cijfers waren opgeslagen, van 99 naar 00 zouden gaan. Was dat achteraf gezien paniek om niks? Of hebben we toen meer dan voldoende maatregelen genomen, waardoor er uiteindelijk niets misging? Getipt door Thalia Verkade, correspondent Mobiliteit (Leestijd: 12 minuten) Hoe je ‘social distancing’ minder stressvol kan maken In: The Lancet (26 februari)

In quarantaine zitten kan grote negatieve psychologische gevolgen hebben, blijkt uit veel wetenschappelijk onderzoek. Ook het mijden van sociaal contact zal de komende weken voor veel mensen aardig wat stress opleveren.

Wat kan je doen om het iets gemakkelijker te maken? Wat helpt: geef anderen het gevoel dat ze met hun gedrag (het mijden van fysiek contact) anderen helpen. En wees je er ook zelf van bewust dat het een goede daad is om sociaal contact te mijden. Getipt door Max van Lent, econoom en gastcorrespondent (Leestijd: 20 minuten)

Voel je je somber, leeg en eenzaam? Wellicht zijn dit symptomen van een depressie. Kijk bij 113 voor informatie en hulp bij depressie. Lees bij 113: ‘Wat is een depressie?’