Waarom de slimste mens in Ik Vertrek zit

Er zijn twee momenten in het leven waarop je kennis nodig hebt zonder dat je het antwoord op mag zoeken of iemand om hulp mag vragen, en zonder dat je die kennis toe hoeft te passen. Het ene moment is wanneer je meedoet aan een quiz – De slimste mens bijvoorbeeld.

Het andere moment noemen we ‘school’. Een nogal lange voorbereiding om goed te kunnen scoren in De slimste mens.

Vooruit: een beetje flauw, want met al dat onderwijs kan je natuurlijk meer worden dan quizkandidaat, maar die toetssetting waarin je in je eentje antwoorden moet geven op kennisvragen? Die kom je in de rest van je leven niet meer tegen.

Dan weet je: die zitten over een halfjaar weer in Roermond

Toch bepaalt die setting of we iemand dom of slim noemen. Wie naar het vwo gaat en negens haalt voor toetsen is slim, wie het moet doen met een zesje op het vmbo is dom. Op sociale media noemden mensen de deelnemers aan De slimste mens dom omdat ze niet wisten wie er vochten in de Falklandoorlog, wat de hoogste Nederlandse onderscheiding voor moed, beleid en trouw is, en waar Bonifatius vermoord werd. ‘Is het “De Slimste” of “De Domste Mens”?’ vatte De Limburger de kritiek samen.^*

‘Slim’ tegenover ‘dom’: de afgelopen decennia is die tegenstelling het publieke debat gaan overheersen. Dat komt doordat diploma’s na de Tweede Wereldoorlog dé manier werden om de sociaal-maatschappelijke ladder te beklimmen. In al die schooljaren nestelt zich het idee in onze hersenen dat wie het goed doet op school slim is, en dat wie veel feitjes weet in een quizprogramma zich dus ‘de slimste mens’ mag noemen.

Maar wanneer ben je slim?

In een ander tv-programma, Ik Vertrek, vertrekken klusjesman Steven en lerares Loes uit Roermond met twee kinderen in een camper naar Spanje om er ‘iets’ te beginnen. Stevens motto: ‘De mooiste dingen gebeuren als je geen plannen hebt.’ Na tien weken rondrijden vinden Steven en Loes een vervallen villa die al twee jaar leegstaat en die ze na vijf minuten kopen. ‘Het zal nog een beetje een verrassing zijn wat we daar aantreffen eigenlijk’ – aldus Steven. Voor 40.000 euro denken ze ‘t wel op te kunnen knappen.

Dan weet je: die zitten over een halfjaar weer in Roermond.

Tenminste: wie vaker Ik Vertrek kijkt, denkt dat te weten, want zo gaat ‘t meestal. En ook nu zit er van alles tegen: het leidingwerk van de vervallen villa blijkt een puinhoop, de vloer komt blank te staan want de kozijnen zijn lek, de stroom valt continu uit, een buitenmuur is om onduidelijke redenen omgevallen en het zwembad is, in de woorden van Steven, ‘naar de jalapeño’s’. Oftewel, ‘het is allemaal een beetje discutabel aangelegd’.

Maar er is één verschil met alle andere afleveringen van Ik Vertrek: Steven is klusjesman, en een voor een fikst hij al die gebreken zelf. Nieuw zwembad, nieuwe boiler, nieuwe alles.

En dat doet hij met een glimlach. De camper al na twee uur kapot en moeten wachten op een nieuwe band? Steven grijpt het moment aan om eens even lekker lasagne te maken. De huizen in Noord-Spanje toch te duur? Tijd voor een kinderdisco in de camper, en op naar het zuiden! En als er slecht nieuws komt van het thuisfront – een vriend heeft een hartstilstand gehad – wordt het nieuwe motto: minder klussen, meer genieten. Steven: ‘Als ik morgen zou omvallen, kan iedereen in ieder geval zeggen: “Die heeft alles uit z’n leven gehaald.”’

Aan het eind van de aflevering zien we Steven en Loes zoenend op het strand, de kinderen zijn happy, de villa is opgeknapt en van het klusbudget is nog 20.000 euro over – een unicum in de geschiedenis van Ik Vertrek.

Je kunt het goed doen op school, maar twee linkerhanden hebben. Je kunt het goed doen op school, maar weinig talent hebben om je gelukkig een weg door het leven te banen.

Ik weet niet of Steven weet welke landen vochten in de Falklandoorlog, wat de hoogste Nederlandse onderscheiding voor moed, beleid en trouw is, en waar Bonifatius naar de jalapeño’s ging – het zou me overigens niks verbazen als hij het wel zou weten – maar één ding weet ik zeker: Steven is de slimste mens.

Meer lezen?