De feministische punk van Sleater-Kinney is een aanklacht tegen de ijdele leegheid van het bestaan

Het credo ‘Girl Power’ zal misschien voor altijd aan de Spice Girls blijven kleven. Maar de echte powervrouwen hadden zich enkele jaren ervoor al verzameld, in de zogenoemde riot grrrl-beweging. Die begon in 1991 in Olympia, Washington, toen een groep vrouwelijke punks en stripteuses een bijeenkomst organiseerde om het seksisme in de punk van repliek te dienen.

Nadat een politieagent een man uit El Salvador neerschoot en hispanics en latino’s hun woede en onvrede in de straten van Washington ventileerden, groeide bij deze vrouwen namelijk tegelijkertijd het idee om de onderdrukte vrouw te bevrijden door een ‘girl riot.’ Deze rel woedde een decennium lang; dankzij de luid klinkende dissonante stemmen van bands als Bikini Kill, Bratmobile en Sleater-Kinney.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

De intense en vermoeiende strijd tegen de machomuziekindustrie en -samenleving zorgde ervoor dat de beweging tegen de eeuwwisseling stevig uitgedund was. Wel bleef er een hele verzameling steengoede albums, riot grrrl-zines en Sleater-Kinney over.

De drie bandleden Corin Tucker, Carrie Brownstein en Janet Weiss moesten de erfenis nieuw leven inblazen en klaarstomen voor het nieuwe millennium. Maar zoals hun naam, die naar een afrit verwijst, doet vermoeden, werd het een route met veel omwegen. Nu is er eindelijk een nieuw - en geweldig - album: No Cities to Love. Wat wil deze revival ons vertellen?

De constante wisseling van de wacht

Net zoals het cliché ‘alles komt terug’ voor mode en kunst geldt, gaat dat ook op voor de muziek. Niet gek dus dat de rebelse jaren negentig een revival van de punk en de britpop van de jaren zeventig inluidden. Evenmin verrassend: dat de alternatieve college (punk)rock van Sonic Youth, R.E.M. en Blur, die medio jaren negentig de mainstream had overgenomen, in een veelheid van genres uiteenviel, waardoor bands als LCD Soundsystem, Fischerspooner, Interpol en The Strokes de scherven konden oprapen om met hun onderkoelde songs vanaf 2000 de hitlijsten aan te voeren.

Die wisseling van de wacht lijkt een constante geworden.

Revivals zijn vaak reacties zijn op een heersende ontevredenheid

Revivals lijken misschien een makkelijk recept om geld te verdienen met een ooit succesvolle muziekstroming. Maar door zo te denken vergeten we dat revivals vaak reacties zijn op een heersende ontevredenheid. Om deze ontevredenheid te verwoorden gaan artiesten op zoek naar een taal die dat vretende gevoel het beste vat. Voor riot grrrl was dat de punk van de jaren zeventig (zoals Gang of Four). Wat leert de comeback van Sleater-Kinney en hun intense punk ons dan over de ontevredenheid van vandaag?

Voordat we één noot van het nieuwe album hebben gehoord, geeft de cd-hoes al een eerste aanklacht prijs. De cover art van No Cities to Love doet denken aan het vanitas-thema, dat in de zeventiende eeuw populair was in schilderkunst. Door de afbeelding van schedels, gedoofde kaarsen, muziekinstrumenten en verwelkte bloemen probeerden de schilders de ijdelheid en leegheid van het aardse bestaan te vatten.

En net die ijdelheid en leegheid die sterren als Justin Bieber of Kim Kardashian uitdragen, wil Sleater-Kinney in het intense No Cities to Love lik op stuk te geven. ‘Het leven is kort, leef het intens, leef het nu,’ lijkt de boodschap. Ook een boodschap die de vele riot grrrl-zines van de jaren negentig uitdroegen. Opgericht om vrouwen te verenigen, zodat ze openhartig en eerlijk over hun gevoelens en problemen konden praten. Muziek was de manier om die dialoog in gang te zetten. Precies zoals de band dat nu ook weer probeert.

Is er iets veranderd?

Hoeveel vrouwen zullen hier in tijden van internet nog werkelijk behoefte aan hebben? Internet biedt immers de kans om iedereen dichter bij elkaar te brengen. De werkelijkheid is echter minder rooskleurig, leren sociale media ons. We vervreemden van elkaar, omdat we meer bezig zijn met wat anderen van ons denken dan wat we zelf voelen.

Onze selfiecultuur is alles waar riot grrrl zich tegen afzet: hoe ongelukkiger we zijn, hoe harder we lachen op onze selfies

Onze selfiecultuur is alles waar riot grrrl zich tegen afzet: hoe ongelukkiger we zijn, hoe harder we lachen op onze selfies. Hoe ouder we worden, hoe jonger we willen lijken. Waar is de oprechte dialoog gebleven die riot grrrl zo belangrijk vindt?

De geweldige afsluiter Fade lijkt deze thematiek rechtstreeks te raken. In deze verscheurende en bijzonder evenwichtige track – Sleater-Kinney heeft enorme stappen gezet op songniveau, zonder aan intensiteit in te boeten – gaat Tucker de hoogte in terwijl ze haar tekst bijna piept: Unbelievable masquerade/ Never revealing your truth/ Deeper inside that mask you made/ Losing the face of you.

Sleater-Kinney smeekt bijna om onze maskers af te gooien, opnieuw onszelf te zijn, te praten met elkaar en lief te hebben. ‘Gimme Love!’ zingen de drie ecstatisch in een ander nummer.

De revival begon bij Pussy Riot

Naast de aanklacht tegen de ijdelheid en leegheid is de terugkeer van Sleater-Kinney ook een duidelijk teken dat de muziekwereld nog steeds hulp van binnenuit kan gebruiken om de sekseongelijkheid tegen te gaan. Ooit de premisse van de riot grrrl-beweging, maar met de grote hoeveelheid seksisme in de huidige muziekbusiness, nog immer actueel.

Pussy Riot zorgde ervoor dat vrouwelijke artiesten de strijd met hun mannelijke collega’s durfden aan te gaan

Kathleen Hanna van Bikini Kill, de bekendste riot grrrl-band, zei naar aanleiding van de opsluiting van enkele leden van de Russische punkperformers Pussy Riot tegen muzieksite Pitchfork dat veel vrouwelijke artiesten nog altijd enorm veel met seksisme te maken krijgen. Ze voegde eraan toe dat ‘het cool zou zijn als Pussy Riot het feminisme over de hele wereld een nieuwe impuls geeft, maar niet op een schattige manier.’

Pussy Riot zorgde ervoor dat de riot grrrl-beweging en de tegendraadse jaren negentig opnieuw aan populariteit wonnen, maar ook dat vrouwelijke artiesten de strijd met hun mannelijke collega’s durfden aan te gaan. Zo trok Solange Knowles (het zusje van Beyoncé) een jaar later stevig van leer op Twitter nadat een website haar omschreef als het gezicht van haar muziek en een ‘vocal muse.’ Knowles wil veel meer zijn dan dat.

Iets later schreef ook Claire Boucher, beter bekend als Grimes, op haar Tumblr dat ze het beu is dat mannen haar altijd ongevraagd hulp willen bieden, alsof ze zelf geen muziek kan maken. Ook Taylor Swift noemt zich vandaag feminist en dát terwijl ze dat voorheen nooit deed.

Onlangs werd deze problematiek nog eens in klare taal uitgelegd door Björk, die naar aanleiding van haar nieuwe album Vulnicura tegen Pitchfork opbiechtte dat ze na tien jaar als enige vrouw in een band geleerd heeft dat de énige manier om als vrouw je ideeën erdoor te krijgen, je mannen het idee moet geven dat ze van hen kwamen. Ze werd hier zelfs zo goed in dat ze zelf niet meer doorhad dat ze het deed, legde ze uit. Tegen jonge muzikantes zegt ze dan ook dat zij zich niets moeten inbeelden. ‘Alles wat een man één keer zegt, moet jij vijf keer zeggen,’ besluit ze.

Alles zelf gedaan

Met No Cities to Love wil Sleater-Kinney de boodschap niet vijf, maar één keer overbrengen. Maar wel zo luid en duidelijk dat iedereen het gehoord moet hebben. Ze hebben er lang aan gewerkt, sinds mei 2012. En ze hadden er geen sterke man voor nodig, zoals zo vaak wordt beweerd bij vrouwelijke muzikanten als Beyoncé (Jay-Z) of Lily Allen (Mark Ronson).

Dat Sleater-Kinney nu terugslaat met het enorm sterke No Cities to Love is het resultaat van een samenloop van omstandigheden. Maar naast Pussy Riot en onze obsessie voor ijdelheid en leegheid, schuilt Sleater-Kinneys grootste frustratie nog steeds in het feit dat de muziekindustrie nog altijd datzelfde mannenbastion van vroeger is.

Terwijl de mode de jaren tachtig achter zich laat en met normcore, een trend die inzet op normale en onpretentieuze kleding, de jaren negentig heeft omarmd, voltrekt deze herwaardering zich stilaan ook in muziek. Als deze revival met evenveel overtuiging komt als Sleater-Kinney, dan is dat geen straf.