Hoe verder met Veiligheid en Justitie? Stel een parlementaire enquête in

De Teevendeal is een giftige vulkaan die maar blijft sputteren en spugen. Een hardnekkig schandaal waar iedereen genoeg van heeft.

Daarbij lijkt het steeds te gaan over dat bonnetje, wie wist wat wanneer, en over het juist en tijdig informeren van de Kamer.

Het zijn allemaal geldige vragen, maar ze missen de hoofdzaak. Namelijk dat Veiligheid en Justitie een ministerie is geworden dat van overheidsbeleid een managementvraagstuk heeft gemaakt. Het ministerie als proefproject van openbaar bestuur als politiek campagne-instrument.

Het is geen toeval dat deze voze verwevenheid van misdaadbestrijding en mislukte woordvoering gebeurde onder verantwoordelijkheid van de minister van juist dat ministerie.

Het is geen toeval dat de met veel poeha aangekondigde nationale politie nog niet goed functioneert.

Het is geen toeval dat de met veel overmacht bij de voorlaatste formatie uitgevoerde verovering van de politie op het ministerie van Binnenlandse Zaken als een boemerang terugkomt.

Het is geen toeval dat de rechterlijke macht zucht onder de Raad voor de Rechtspraak, de adjudant van de minister van Veiligheid en Justitie.

De beginselen van het recht niet kennen

Het ministerie, dat het hart van de rechtsstaat moet zijn, is verworden tot een politiek gedreven monsterdepartement waar rechtsstatelijke en morele overwegingen niet meer leidend zijn.

De naam was van het begin af aan omineus. Veiligheid vóór Justitie. Justitie als bijproduct.

De naam was van het begin af aan omineus. Veiligheid vóór Justitie

De vorige minister daar was een VVD-uithangbord. De huidige minister kent de hoofdbeginselen van het staatsrecht niet, ondanks al zijn Leidse juristenmanieren. Hij weet de bonnetjesbende rond de Teevendeal in het parlement aan de verkeerde ict’ers op zijn ministerie.

Zelfs als het waar was, hoorde hij dat niet te zeggen. Dan had hij maar betere ict-ambtenaren moeten aanstellen.

Een minister die zijn rol kent, sluit namens zijn ministerie de rijen naar buiten. En is streng naar binnen. Zo nodig grijpt hij in als het ministerie niet presteert. Maar híj is het die zich verantwoordt in de Kamer.

De schuld aan ambtenaren geven

Deze minister herhaalde de fout van menig politicus van deze lichting. Hij verwart risicoaansprakelijkheid met schuldaansprakelijkheid. En schuift de schuld vervolgens af op zijn ambtenaren.

Nu blijken het prima ict’ers te zijn geweest die het ministerie dienden. Zij konden het Teevenbonnetje van de dubieuze deal achter de rug van de Belastingdienst zo vinden in het oude systeem. Maar zij moesten ophouden met zoeken. Vinden was politiek niet gewenst.

Wat was er nog meer politiek gewenst en ongewenst op het ministerie dat het hart en het geweten van de rechtsstaat hoort te zijn? Wat is er nog meer in de doofpot geduwd? Welke feiten en cijfers over misdaadbestrijding, oplossingspercentages en kwalitatief gemangelde rechtspraak zijn verdonkeremaand? Hoeveel goede juristen zijn op een zijspoor gezet?

Het ministerie is door de VVD misbruikt als showproject van een kortzichtige law-and-order-politiek. Het verdient een grote schoonmaak.

Politie terug naar BZK niet genoeg

Het is daarom niet genoeg naar de volgende kabinetsformatie te verwijzen. En erop aansturen de politie weer onder Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties te brengen. Dat is een schim van het eens tegen Justitie opwegende ministerie van Binnenlandse Zaken.

Laat een echte parlementaire enquête de schade opnemen

Veiligheid en Justitie was jarenlang de hooghartige grote broer die over alles ging wat ertoe deed. Meer mensen, meer belangrijke onderwerpen, meer gewicht. Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is gedemoraliseerd en staat onder leiding van een secretaris-generaal die alles door een economische bril ziet, voortdurend op zoek naar zingeving. Wie weet daar nog van orde en veiligheid, politiewerk in samenspraak met het democratisch gekozen lokaal bestuur? Wie weet nog dat het ministerie het geheugen was van het openbaar bestuur in Nederland?

De weer geactiveerde commissie-Oosting zoekt nu uit hoe de opdracht binnen Veiligheid en Justitie kon worden gegeven om het bonnetje niet te vinden. Dankzij aanhoudend speurwerk van Nieuwsuur. Maar daarmee zal de werkelijke verloedering van Justitie niet ten volle worden belicht. Daar is meer voor nodig.

Daarom, laat een echte parlementaire enquête uitzoeken wat er allemaal aan waanwijsheid is gepasseerd, de schade opnemen en zo de contouren ontdekken van een verstandige nieuwe structuur. Als de Tweede Kamer alleen nog tot zelfreflectie in staat is in dergelijke diepteonderzoeken met verhoren onder ede. De rechtsstaat verdient het. Het parlement ook.