Vimeo

De ‘digitale revolutie’ wordt sinds enige tijd tussen aanhalingstekens geplaatst. Het optimisme waarmee eerst jongerenprotest in Iran en later de Arabische Revolutie werden gelinkt aan de mogelijkheden van sociale media als Twitter en Facebook ebt weg. Wie spreekt nog van een ‘Revolutie 2.0?’ 

In plaats daarvan is recent het inzicht gekomen dat machthebbers nog veel beter, geruislozer en dwingender technologie gebruiken ter bestendiging en uitbreiding van hun machtsconstellaties. 

Die keerzijde van de digitale revolutie lag altijd al voorop de tong van Morozov, van oorsprong Wit-Rus, 30 jaar oud en verbonden aan de Universiteit van Stanford, maakte twee jaar geleden furore met zijn boek The Net Delusion. How Not To Liberate the World. 

De titel spreekt boekdelen: wie meent dat de Arabische Lente de directe consequentie is van de inzet van sociale media, begrijpt niets van politieke revoluties, stelt Morozov. De internetgeneratie begrijpt niet dat het in de politiek niet gaat om het afzetten van een machthebber, maar om institutionele veranderingen en duurzame stabiliteit. 

Morozov veroordeelt het facebooken en twitteren van Egyptische activisten als een loze kakofonie zonder politieke consequenties. En het Westen is tevreden: sociale platforms hebben hun werk van binnenuit gedaan, zo wil de mythe, met als gevolg dat wij niets meer hoeven te doen. ‘We wassen onze handen in de Twitter-streams.’

Onlangs verscheen zijn tweede boek, Daarin trekt Morozv van leer tegen de (bewuste of onbewuste) wens om voor al onze problemen een technologische oplossing te vinden; er is overal een app voor tegenwoordig, maar dat draagt in zijn optiek bij aan de sociale, culturele en politieke problemen in plaats van ze op te lossen.

Maar hoe komt het dat veel consumenten/burgers dat niet door hebben? We zijn verblind door epochism – we denken in een nieuw (internet)tijdperk te leven. Een unieke epoch in de geschiedenis. Nooit eerder vertoond! Alles wat was, kunnen we vergeten, want met internet hebben we iets nieuws in handen. Net als in het tijdperk van de stoomtrein, de telefoon, radio en televisie. Ons leven op zijn kop, de wereld aan onze voeten. 

Het tegendeel is waar, volgens Morozov. Ons gezond verstand en onze sociale structuren worden verwoest en we zijn een speelbal voor de belangen van grote corporaties die profiteren van de data die we hen zelf in handen spelen. Zo zijn we slachtoffer van een zelf gecreëerd technologisch begrip van ‘vrijheid’ dat ons in werkelijkheid gevangen houdt.

Morozov is niet alleen een scepticus, hij is ook een beetje een provocateur, en dat geeft zijn lezing vaak een amusante toon. Morozov sprak op uitnodiging van het Mediafonds, dat haar 25-jarig bestaan vier in benarde tijden, in  het Compagnietheater in Amsterdam. Mediafonds en Compagnietheater stonden ons toe de lezing te filmen, waarvoor dank.

In de serie Perspectives levert na Nassim Taleb ook Evgeny Morozov hoop ik een bijdrage die noopt tot nadenken en aanzet tot