Nieuw in China: vrije tijd (en dit is wat ze ermee doen)

‘Hoe westers is entertainment in China?’ luidde een reactie op een eerder stuk in deze serie. Het is een vraag die ook in China speelt. Dankzij toenemende globalisering lijken veel van de trends in China en die in het Westen op elkaar. Yoga, smoothies, marathons lopen, IMAX-films: allemaal hetzelfde.

Veel jonge Chinezen gaan daarom op zoek naar hun wortels. Ze verdiepen zich in Chinese filosofen, gaan op een klassieke vechtsport, kopen spullen van oude Chinese merken. Zoals een vijftienjarige scholier die in het weekend kalligrafielessen neemt me vertelde: ‘Als je de culturele tradities van je eigen land niet eens beheerst, staat het ook zo raar.’

Er is ook veel verschillend. In de hypercompetitieve Chinese samenleving besteden relatief veel mensen hun tijd aan een baan of studie die ze zelf nooit hadden gekozen, onder druk van hun ouders of omdat het de enige optie was. Hobby’s worden zo een extra belangrijke uitlaatklep.

Een straatveger uit Beijing bleek een bekende online dichter te zijn. Een bevriende regisseur die zijn geld verdient met het maken van reclamefilmpjes besteedt elke vrije minuut aan het maken van zijn eigen films. Of de jonge rapper die me laatst zei dat hij ‘leefde voor de nacht.’

Veel mensen vinden de maatschappij om zich heen ook te veel gericht op consumptie, op ‘kopen-kopen-kopen’. In de grote steden, waar je struikelt over luxe winkelcentra ter grootte van een klein dorp, is dat te begrijpen. Ze gebruiken hun vrije tijd om zichzelf te vinden. ‘De helft van mijn vrienden rent marathons, de andere helft leest boeddhistische soetra’s,’ vatte een instructeur van een fitnessklas het laatst samen.

Vanzelfsprekend is al die zelfexpressie niet. In China bemoeit de staat zich bovengemiddeld veel met hoe cultuur eruit moet zien. Het is vaak onduidelijk wat er mogelijk is, zeker als je je buiten de mainstream beweegt.

Maar niet alles is zo diep: zoals overal draait entertainment hier allereerst om ontspanning. Hierbij een (zeer) onvolledige opsomming van populaire manieren om jezelf te vermaken in China.

1. In het park

Met een in water gedoopte kwast schrijft Qi Chunyou (64) in een prachtig handschrift klassieke Chinese dichtregels op de grond. Een paar minuten later zijn ze alweer verdampt, maar dat vindt hij niet erg. ‘Het is maar voor de lol. M’n geheugen blijft er scherp van.’ Elke ochtend komt hij in dit park in Beijing twee uur kalligrafie oefenen.

Een tip voor als je ooit een paar uur overhebt in een Chinese stad: zoek een park op. Het zijn heerlijke eilandjes van volksvermaak, overdag gedomineerd door ouderen en de kleinkinderen waar ze vaak voor zorgen. De pensioenleeftijd in China ligt laag (vaak 50 jaar voor vrouwen, 55 of 60 voor mannen) en voor veel ouderen lijkt het leven daarna pas echt te beginnen.

Naast Yang staan twee groepen mensen te dansen, elk met hun eigen geluidsapparatuur. Verderop zitten mensen te kaarten en staat een oudere man de plastic flesjes die hij uit vuilnisbakken heeft verzameld om te recyclen plat te stampen. Op de achtergrond klinkt, door de schelle dansmuziek heen, een erhu, een traditioneel Chinees strijkinstrument. Het mag hier dan groener zijn dan in de rest van de stad, rustiger is het niet per se.

De laatste jaren liggen dansgroepen, die soms vlak naast woonflats oefenen, onder vuur

’s Avonds komen ook jongeren hier wandelen, en vermenigvuldigt het aantal dansgroepen zich. De 56-jarige Wu Getian leidt zo’n dertig dames die een soort aerobics doen op Chinese popliedjes. ‘We zoeken online naar dansjes die we leuk vinden, overleggen via WeChat, en oefenen die dan een voor een,’ zegt ze. De laatste jaren liggen dit soort dansgroepen, die soms vlak naast woonflats oefenen, onder vuur. Omliggende bewoners klagen over de overlast. Wu snapt het probleem. ‘Daar moeten afspraken over worden gemaakt. Maar we doen niks fout. En we worden hier wel heel erg blij van.’

2. Zingen

Hoe vaak heb je een nacht doorgehaald om naar hartenlust te zingen? Karaoke, vaak in combinatie met aardig wat alcohol, is een populaire vorm van uitgaan onder Chinese studenten, maar ook voor veel andere bevolkingsgroepen.

In de glimmende, donkere karaokehallen, waar je achttien-plus moet zijn om naar binnen te mogen, is het makkelijk verdwalen. In elk van de kamertjes zit een klein gezelschap te zingen onder een discobal. Studiecoördinator Wang Xin (29) komt net haar kamertje uit om een enorme suikerspin te halen voor haar vriendin. Daarna gaat ze weer zitten voor een paar popnummers uit Hong Kong en Taiwan. Zingen is hier een publieke aangelegenheid. ‘Ja, natuurlijk,’ zegt ze. ‘En je stem wordt mooier gemaakt door de machine. Dan klinkt het beter.’

Er klinken hier vooral mainstream Chinese muziek en klassiekers. Vanwege de taalbarrière zijn Engelse nummers minder populair, en ook voor de muziek uit China’s vele subculturen, van hiphop tot folk, moet je hier niet zijn. Die scenes moeten het hebben van live optredens en festivals, al is het politieke klimaat daar de laatste jaren niet zo goed voor: verscheidene grote muziekfestivals werden om onduidelijke redenen afgelast en buitenlandse artiesten mogen China alleen in als de overheid dat een goed idee vindt. In de woorden van Beijingse rapper Nasty Ray (27): ‘We blijven in de marges, maar er gebeurt wel veel.’

3. Koreaanse series en Hollywood

China produceert een grote hoeveelheid historische drama’s en mierzoete romantische series. Maar jongeren kijken spannendere dingen.

Chinese meisjes kijken Koreaanse televisieseries vanwege de mannelijke acteurs, ze zijn knapper dan die in China

‘Chinese meisjes kijken Koreaanse televisieseries vanwege de mannelijke acteurs,’ legt student communicatiewetenschappen Lin Zhuhui (21) uit. ‘Ze zijn knapper dan die in China. En de verhalen zijn romantischer.’ Volgens Jia Yixiao, een 30-jarige scriptschrijver, komt het ook doordat de Koreaanse entertainmentindustrie goed is in het exporteren van succesformules. ‘Hun televisie-industrie is professioneler.’

Fanculturen van Japanse en Amerikaanse series zijn er ook. Zo kwam ik in een uitgestorven winkelcentrum eens nietsvermoedend langs een café geïnspireerd op Central Perk uit Friends.

Ook bioscopen doen het goed. Vooral in China’s kleinere steden is naar de film gaan nieuw en hip. Het aantal bioscoopschermen vertienvoudigde (!) in de laatste tien jaar. Deze enorme groei leidde er in Hollywood toe dat films werden aangepast op de Chinese markt, bijvoorbeeld door populaire Chinese acteurs een rol te geven in nieuwe blockbusters of zelfs door plotlijnen te veranderen. Wennen is het nog wel voor beide partijen. Zo hadden veel Chinese bioscoopgangers vorig jaar toen de nieuwe Star Wars uitkwam nog nooit van de serie films gehoord, omdat eerdere episodes uitkwamen toen China nog nauwelijks een filmmarkt had.

4. Lezen

China heeft maar weinig openbare bibliotheken, maar in Chinese boekhandels is het heel normaal om te lezen, ook als je niets koopt. Bezoekers lezen staand, zittend op de trappen, en als het druk is ook op de grond. Li Shen (30) werkt in een populaire boekhandel in Chengdu. Ze vermijdt het liefst de avond- en weekenddiensten, omdat ze zo druk zijn. ‘Mensen zien hier de boekhandel als publieke dienstverlening. Dat betekent ook dat ze hun eigen snacks en drinken meenemen en op de boeken zetten.’

Het aanbod is groot, ook van buitenlandse vertalingen, maar vanwege de censuur weet je nooit of er iets mist. Bij Li in de winkel staan naast Chinese boeken veel boeken uit Taiwan, en zelfs een paar kopieën van The Economist en The New Yorker. ‘Dat komt door de goede contacten van de baas. Ze zijn heel populair, maar we kunnen ze niet zomaar bestellen. Je weet nooit wat je binnenkrijgt.’

Misschien dat daarom online literatuur zo populair is. Michel Hockx schreef een boek over online literatuur in China. Hij ontdekte dat in China jarenlang evenveel mensen Chinese romans lazen als online winkelden. ‘China is traditioneel een groot literatuurland. Daarbij komt dat online boeken goedkoper zijn, en minder streng gecontroleerd worden.’

Populaire boeken worden alsnog gedrukt en zelfs verfilmd.

5. Reizen

‘Waar ik gelukkig van word?’ De 21-jarige Yi Jin hoeft er maar heel kort over na te denken. ‘Reizen. Daar word ik door geïnspireerd. Ik zie verschillende manieren waarop mensen hun dagelijks leven inrichten.’ Yi is de zoon van een rijke hoteleigenaar en heeft al aardig wat afgereisd in zijn leven. ‘Mijn favoriete land is Nieuw-Zeeland,’ zegt hij terwijl hij wat dromerig naar buiten kijkt. ‘Het is zo vredig daar. Maar er is wel veel te weinig wifi.’

‘Drie Europese landen voor 7.999 yuan, vier voor 8.999 yuan’ adverteert een reisbureau bij mij in de straat

Maar 6 procent van alle Chinezen heeft een paspoort. Maar wie in de gelegenheid is, maakt er volop gebruik van. In 2015 nam het aantal Chinese toeristen in Nederland met maar liefst 33 procent toe. Die groeicijfers zijn elders niet anders. Velen van hen reizen nog niet zo lang. Ze maken groepsreizen binnen China, naar buurland Japan, of langs toeristische hoogtepunten in Europa. ‘Drie Europese landen voor 7.999 yuan, vier Europese landen voor 8.999 yuan,’ adverteert een reisbureau bij mij in de straat.

Steeds meer mensen trekken er zelfstandig en voor langere tijd op uit. Tijdens hun studie in het buitenland bijvoorbeeld. Of als start van een nieuwe levensfase. Een ontslagbrief van een lerares in Henan ging vorig jaar viraal. De brief was maar heel kort: ‘De wereld is zo groot. Ik wil hem gaan bekijken.’

6. Eten

‘Ik heb gisteren geroosterd vlees gegeten.’ ‘Die noedels smaken hier toch echt anders dan in mijn thuisstreek.’ En: ‘Zijn die nu al rijp?’ Luister naar een paar willekeurige flarden conversatie op straat in China en de kans is groot dat je eraan wordt herinnerd hoeveel men hier van eten houdt. Samen uit eten, in de zomer op plastic krukjes met een biertje op straat, in de winter rond een stomende pot met soep waarin je je eigen vlees en groenten kookt. Hoewel afspreken voor koffie steeds normaler wordt, gebeurt het overgrote deel van de sociale ontmoetingen – zowel zakelijk als privé – aan de eettafel.

Over eten praten is een nationale hobby, die mensen uit verschillende sociale klassen en uit verschillende streken verenigt. Oudere Chinezen herinneren zich veelal nog de honger uit hun jeugd. ‘Dat gevoel vergeet je nooit,’ vertelt de 59-jarige Yang Fengming, die net voor de grote hongersnood van eind jaren vijftig werd geboren. Dat die tijd nu voor het overgrote deel van de bevolking voorbij is, is het grootste wapenfeit van China’s razendsnelle ontwikkeling. Yang denkt dat het deels de huidige obsessie van Chinezen met lekker eten verklaart.

Er is ook veel om over te praten. Elke Chinese regio heeft een uitgebreide eigen keuken, waarop de bewoners uit die streek erg trots zijn. Landelijke favorieten zijn het hete eten uit Sichuan en Chongqing, de halal keuken, vol verse noedels en gegrild schapenvlees, uit het noordwestelijke Xinjiang en soul food, inclusief Russische invloeden, uit het noordoosten.

Zoals Amerikaanse universiteitsstudenten in hun eerste jaar de spreekwoordelijke ‘freshman fifteen’ aankomen, worden ook veel buitenlanders een aantal kilo zwaarder tijdens hun eerste jaar in China. Vanzelfsprekend, als je het Chinezen vraagt. Zoals een blogger op discussieforum Zhihu het zei: ‘Chinees eten is onze enige echte ‘soft power’.’

Meer lezen over China?