Terugkijken: onze talkshow over kunst die ophef veroorzaakt
Buttplugs, kannibalisme, genocide: het kwam allemaal voorbij tijdens de woelige ophefeditie van kunsttalkshow Artfest, die ik vorige week presenteerde met Ernst-Jan Pfauth. De VPRO legde de avond vast en jullie kunnen hem hier terugkijken.
Mensen die protesteren tegen kunstwerken: dat snap ik dus echt niet. Laatst zag ik op een tentoonstelling een filmpje van een bevalling. Een beetje too much op de vroege ochtend, dus liep ik snel verder. Maar ertegen protesteren? Nee. Ik snap goed dat een bevalling iets intiems, wonderbaarlijks en menselijks is - en dus een kunstwerk waard.
Maar toch: de kunstgeschiedenis zit vol schandalen. Die veel meer over de context dan over de kunstwerken zelf zeggen. De verhalen leggen precies bloot welke huisjes te heilig zijn om tegenaan te schoppen. In veel gevallen blijkt de kunstwereld zelf het heiligdom.
Zaken die ook aan bod komen tijdens onze kunsttalkshow Artfest. Tijdens de inleiding van de laatste editie over schandalen leg ik uit waarom ik denk dat een schandaal – net als schoonheid – in de ogen van de toeschouwer ligt. En waarom er miljoenen mensen zijn die een afbeelding van gruwelijke marteling aan de muur hebben hangen, zonder dat we ze pervers vinden.
Onze eerste gast op de avond, hoogleraar en oud-directeur van het Rijksmuseum Henk van Os, vertelt over drie grootse negentiende-eeuwse schilderijen en de opschudding die ze in hun tijd veroorzaakten. Niet alleen de onderwerpkeuze, maar ook zaken als compositie, kleurgebruik en gezichtsuitdrukkingen kunnen aanstootgevend zijn, zo blijkt.
Van Os gaf ook een recenter voorbeeld. Onlangs veroorzaakte een schilderij ophef onder de kunstelite, juist omdat het zo gewoontjes werd gevonden. Ironisch genoeg blijkt de avant-garde zelf een heilig huisje geworden.
Vaste Artfestgast Ann Demeester, directeur van het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem, vertelt daarna gepassioneerd over het werk van Bjarne Melgaard.
De Noorse kunstenaar probeert in zijn werk gemarginaliseerde subculturen te emanciperen, vaak met kunstschandalen tot gevolg. Meestal is dat niet eens zijn intentie, maar wordt zijn werk uit de context gerukt. Zo is de catalogus van een tentoonstelling die Demeester met Melgaard maakte, nog altijd officieel een verboden boek.
Een terugkerend Artfestritueel is de quiz: zijn de kunstwerken die we beschrijven echt of zelfverzonnen? Test je kennis van obscure en minder obscure schandaalkunstwerken!
Ten slotte een indrukwekkend gesprek met Ronald Ophuis, die even prachtige als pijnlijke schilderen maakt over kindermisbruik, concentratiekampen, genocide. Je voelt je al schuldig als je ernaar kijkt.
Ophuis legt uit waarom hij deze gruwelijke onderwerpen uitkiest: om pijn te verwerken, maar ook om je juist wél iets te laten voelen bij abstracte nieuwsverhalen. Ook vertelt hij over zijn werkwijze, waarbij hij als een journalist verhalen verzamelt in conflictgebieden. Zo reisde hij naar Sierra Leone om ex-kindsoldaten te spreken.
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
