Bomen planten als compensatie voor je vliegreis naar New York. Werkt dat?

Je kent het wel. Je wilt met vakantie en boekt online een vliegticket. Bestemming, datum, tijd: alle opties worden getoond. Je maakt je keuzes, klikt door naar het volgende scherm. Stoelkeuze, extra bagage, maaltijdservice: nog meer opties verschijnen.

Daaronder: ‘Wil je ook je vlucht compenseren? Kies dan voor deze optie.’

Klik!

Nieuw: goedkoop en CO2-neutraal vliegen

We vliegen met z’n allen steeds vaker en steeds verder. Met stuntacties als een retourtje Beijing voor 329 euro of Madrid voor drie tientjes lijkt vliegen alsmaar toegankelijker te worden. Maar al dat vliegen heeft een keerzijde. Even op en neer naar New York leidt al gauw tot 2 ton CO2-uitstoot. Per persoon, welteverstaan. Ter vergelijking: een gemiddeld Nederlands huishouden stoot per jaar zo’n 6,3 ton CO2 uit. Oftewel, een keer met het hele gezin naar New York zorgt voor bijna evenveel uitstoot als een heel jaar een huishouden draaiend houden.

Een retourtje New York leidt tot 2 ton CO2-uitstoot. Een Nederlands huishouden stoot 6,3 ton uit in een heel jaar

Meer en meer reisorganisaties en luchtvaartmaatschappijen bieden je tegenwoordig dan ook de mogelijkheid aan om CO2-neutraal te vliegen. Met een kleine bijdrage aan een duurzaam bos- of energieproject kun je het klimaateffect van je uitstoot makkelijk en snel ongedaan maken. En tegelijkertijd iets goed doen voor de wereld. Win-win dus, zou je zeggen.

Zo heeft KLM een eigen compensatiedienst in het leven geroepen onder de naam CO2ZERO. ‘Met een kleine bijdrage kunt u uw vlucht CO2-neutraal maken,’ valt er te lezen op de website. ‘Dit is simpelweg de gemakkelijkste, effectiefste en goedkoopste manier om CO2-neutraal te vliegen.’

Vervolgens legt de luchtvaartmaatschappij uit hoe ze die kosten dan zo goedkoop weet te houden: door onder andere in een vroeg stadium compensatieprojecten te selecteren – als de prijzen nog laag zijn. En door te investeren in ‘projecten voor hernieuwbare energiebronnen waarvan de uitvoering gegarandeerd is. Wie het project runt, is niet belangrijk; het resultaat wel.’

Die laatste zin intrigeert mij mateloos. Naar welke concrete compensatieprojecten je bijdrage gaat, wordt namelijk niet vermeld. Evenmin vermeldt KLM hoe die projecten jouw CO2-uitstoot precies compenseren, of wat dat betekent voor het milieu of de lokale gemeenschap in het desbetreffende ontwikkelingsland. Voor KLM doet dat er blijkbaar niet toe. Als het maar zo goedkoop mogelijk gebeurt.

Maar werkt dat wel?

Deze zomer ben ik daarom zelf naar Zuid-Amerika gereisd, om uit toe zoeken wat voor impact dit soort compensatieprojecten in verschillende ontwikkelingslanden heeft. Zo bezocht ik onder meer een herbebossingsproject in Bolivia, en een beschermingsproject voor bestaand tropisch regenwoud in Colombia. Ik wou graag weten op wat voor manieren CO2-compensatie mogelijk wordt gemaakt. Is die lage prijs echt de beste optie?

Mijn eigen CO2-uitstoot van deze reis heb ik natuurlijk ook laten compenseren. Ik koos voor de stichting Trees for All. In tegenstelling tot KLM biedt Trees for All namelijk wel uitgebreide uitleg over waar en hoe het compenseren gebeurt. Onder andere met bosprojecten in Bolivia en op de Filipijnen, zo lees ik op hun website.

Wanneer ik een vriend hier vlak voor vertrek over vertel, ontvang ik een schamper lachje. ‘Ik geloof dus echt niet dat dat werkt!’ Het lijkt typerend voor de reactie van veel mensen op dit soort pogingen om ‘duurzaam’ te vliegen. We vinden het maar moeilijk te geloven dat met een kleine donatie onze vervuilende impact op het klimaat ongedaan gemaakt kan worden. Het is misschien ook wel het laatste onderwerp waar je aan wilt denken wanneer je op reis gaat. En toch lijkt het gebruik van dit soort CO2-compensatie sterk te groeien. Zo verwacht KLM dit jaar een verdubbeling van het aantal compensaties ten opzichte van vorig jaar, van 25.000 naar 50.000. Al is dat nog altijd wel slechts 0,09 procent van het totale aantal KLM-passagiers.

Waarom we de CO2-uitstoot van de luchtvaart niet mogen onderschatten

We kunnen er niet omheen om onze vlieguitstoot serieus te nemen. Momenteel bedraagt de bijdrage van de luchtvaart aan de totale, wereldwijde CO2-uitstoot ongeveer 2 procent. Oftewel, zo’n 781 miljoen ton CO2 per jaar. Dat aandeel zal de komende jaren alleen maar stijgen, onder meer omdat steeds meer mensen in landen als India, China of Brazilië ook het vliegtuig pakken. De wereldwijde groei van de luchtvaartsector ligt volgens handelsorganisatie IATA op zo’n 5 procent per jaar. Naar verwachting zal het aantal passagiers wereldwijd in 2035 dan ook verdubbeld zijn tot ruim 7 miljard.

In het verleden is de luchtvaartsector altijd buiten alle klimaatafspraken gehouden. Kyoto, Kopenhagen, Parijs; in de akkoorden van die klimaatconferenties was geen woord te vinden over vliegverkeer. Tot afgelopen maand. Toen werd in het Canadese Montreal een ‘ongeëvenaard’ akkoord gesloten door VN-luchtvaartorganisatie ICAO. ‘Het is een nieuw hoofdstuk in de internationale luchtvaart,’ aldus EU-commissaris voor transport Violeta Bulc, ‘waarmee duurzaamheid eindelijk onderdeel wordt van de manier waarop we vliegen.’

De luchtvaartsector gaat vanaf 2020 alle uitstoot als gevolg van verdere groei compenseren

In het akkoord is afgesproken dat de luchtvaartsector vanaf 2020 alle uitstoot als gevolg van verdere groei zal compenseren. Dankzij het ICAO-akkoord gaan de luchtvaartmaatschappijen dus, op eigen initiatief, verplicht miljarden tonnen CO2 extra compenseren. De compensatie-industrie lijkt daarmee definitief volwassen te worden.

Een van de belangrijkste en effectiefste manieren om die compensatie te bereiken is bosbouw. Er worden óf bomen aangeplant, óf bestaande bomen moeten worden beschermd. En bossen zullen naar verwachting een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Ze leveren namelijk relatief makkelijk grote hoeveelheden carbon credits op, en zijn ook nog eens goed voor water en biodiversiteit.

Niet voor niets lanceerde Staatsbosbeheer deze week het plan om ook in Nederland honderdduizend hectare extra bos aan te planten, om zo te helpen de klimaatdoelstellingen uit Parijs te halen. Het probleem: dat vereist land. Landbouworganisatie LTO Nederland was dan ook niet blij met het plan, omdat het waarschijnlijk ten koste zal gaan van landbouwgrond.

In ontwikkelingslanden is dat niet anders. Bosbouw heeft een directe en grootschalige impact op landbouw, milieu en de leefomgeving van mensen. Om die redenen werd het ‘historische’ akkoord van Montreal dan ook meteen bekritiseerd door verschillende milieuorganisaties en politieke partijen, die vrezen dat dergelijke plannen een vrijbrief vormen voor verdere uitstoot van de luchtvaart, ten koste van boeren en bewoners van bosgebieden in ontwikkelingslanden. De term ‘schuldbossen’ valt al snel: is dit niet gewoon het afschuiven van onze klimaatschuld naar andere, armere landen?

De Sustainability-topman van British Airways zei onlangs nog dat er prijzen van 40 dollar per ton CO2 nodig zijn, wil compensatie echt aanzetten tot verduurzaming van de luchtvaart. Ter vergelijking: KLM vraagt momenteel ongeveer 8,50 euro per ton CO2. In sommige gevallen wordt een ton CO2 voor slechts enkele dollars aangeboden op de carbon market. Kunnen we er dus wel op vertrouwen dat we op deze manier een duurzame bijdrage aan het klimaat leveren?

Denken jullie mee?

In deze serie wil ik dan ook uitzoeken welke rol bossen binnen klimaatcompensatie spelen. Laten we samen op wereldreis gaan. Van de bossen in Bolivia en Colombia, via de handelaren in Zürich en Washington, naar de politici in Montreal en Parijs.

Hoe gaat klimaatcompensatie in z’n werk? Welke gevolgen zullen de nieuwe afspraken hebben voor de bossen, het milieu en lokale gemeenschappen in de tropen? En hoe werkt die internationale handel in carbon creditseigenlijk?

Dat zijn enkele vragen waar ik een antwoord op zoek. Maar welke vragen willen jullie graag beantwoord zien? En hebben jullie zelf wel vertrouwen in CO2-compensatie voor vliegreizen?

Meer lezen?