Zonder deze mensen en hun ideeën was mijn TEDx-talk er niet geweest
Het was een waanzinnige ervaring, een TEDx-talk geven voor duizend man publiek. Ik was met mijn voorstel voor een beter verhaal over klimaatverandering de eerste spreker van de dag. Als ik het zelf terugzie, klopt er iets niet: dat ik daar in mijn eentje sta.
Je kunt het een tekortkoming van het TED-talk-format noemen: dat het telkens één persoon naar voren schuift, zonder erbij te zeggen dat er een groot web van mensen en ideeën om iedere TED-spreker is gesponnen. In de TED-video’s die over het web zwerven is geen ruimte om de mensen te bedanken die eraan hebben bijgedragen. Daarom doe ik dat hier alsnog.
Ik had mijn verhaal niet kunnen doen zonder mijn fabuleuze Correspondent- collega’s en de ideeën van denkers zoals Naomi Klein, Rebecca Solnit en George Marshall. Zij droegen, zonder het te weten, bij aan dit verhaal. Net als velen van jullie, in jullie talloze bijdragen, suggesties en vragen onder mijn verhalen hier op De Correspondent.
Hieronder geef ik een overzicht van de verhalen die mijn TEDx- talk hebben gevoed. Je kunt dit overzicht lezen als dankwoord, of gebruiken om verder te lezen over de ideeën die ik in mijn TEDx-talk alleen kort kon aanstippen.
Toen ik als correspondent Klimaat & Energie begon, deed ik een voorstel: Laten we elkaar betere verhalen vertellen over klimaat, duurzaamheid en energie. Deze TEDx-talk is de tussenstand na anderhalf jaar schrijven over dit onderwerp - het is mijn voorstel voor een beter verhaal. Laten we het gesprek voortzetten, want een tussenstand is geen eindpunt en het verhaal van onze toekomst is nooit af.
Even terug naar het begin
Toen ik als correspondent Klimaat & Energie begon, constateerde ik al: De manier waarop we praten over klimaatverandering biedt onvoldoende perspectief en onvoldoende hoop. Het gangbare verhaal van de opwarming heeft geleid tot massale ontkenning, bagatellisering, interne strijd, passiviteit, schuldgevoelens en fatalisme.
De belangrijkste reden? Die beschreef ik in twee stukken over apocalyptisch denken en over klimaatpsychologie. De boeken van George Marshall en Per Espen Stoknes scherpten mijn denken. De kern: we zijn bang gemaakt en dat heeft averechts gewerkt.
Verbeelding is de sleutel
Het is ook wat naïef, wachten op de apocalyps. Het prachtige boek The End of the World, samengesteld door historicus Lewis Lapham, leerde me het apocalyptische denken te waarderen én te relativeren. En dan vooral deze zin: ‘Even in the midst of vast destruction and the forsaken cries of an immense multitude, the sun shines and somewhere else on the horizon the human spirit sails calmly on.’
Dat inzicht zat in mijn hoofd toen ik in The New Yorker stuitte op een verhaal van Kathryn Schultz. Het gaat over een monstreuze aardbeving, een ramp waarvan we weten dat die komt, alleen niet wanneer.
Natuurlijk gaat het verhaal niet alleen over die aardbeving. Het is een verhaal over de onachtzaamheid van de mens voor de natuur, voor het majestueuze tempo van de aarde dat uiteindelijk alles bepaalt. En het is een parabel, schrijft Schulz, voor al die andere rampen waar wel Hollywoodfilms over worden gemaakt, maar waar we maar geen oplossingen voor verzinnen.
Deze zin bleef lang in mijn hoofd hangen: ‘Where we stumble is in conjuring up grim futures in a way that helps to avert them.’ We fantaseren over ons eigen einde, maar daarmee voorkomen we de ramp niet.
Wat moeten we dus doen? De verbeelden inzetten om de toekomst dichterbij te brengen die we wél willen! Het was het begin van een nieuw project, waarin ik vier schrijvers vroeg om een wereld te verbeelden waarin we het klimaatprobleem de baas waren geworden.
Fossiele energie en klimaatverandering als vormen van geweld
Natuurlijk kunnen we alleen bepalen hoe we verder moeten, als we weten waar we vandaan komen, als we weten waar klimaatverandering vandaan komt en waar de gevolgen neerslaan. Dat begrip is essentieel als we naar een energievoorziening willen die niet alleen duurzaam is, maar ook eerlijk en rechtvaardig. Niet alleen voor de happy few, maar voor zoveel mogelijk mensen.
De eerste stap om daar te komen: een blik in de spiegel, een erkenning van verantwoordelijkheden en plichten. Daarover sprak ik met juristen, politieke denkers en activisten:
De tweede stap: ronduit erkennen wat klimaatverandering is. Rebecca Solnit hielp me als geen ander om dat helder te zien dat klimaatverandering een vorm van geweld is: het wordt veroorzaakt door een relatief kleine groep rijke consumenten, terwijl de slachtoffers primair vallen in landen waar ze het toch al niet te breed hebben. We lieten haar essay hierover vertalen:
De derde stap: begrijpen hoe het geweld van klimaatverandering samenzweert met andere vormen van geweld. Oftewel: het grote plaatje zien. Daarvoor moet je bij activiste en schrijver Naomi Klein zijn. Haar essay Let them drown maakte diepe indruk op me.
Mensen maken het verschil!
Deze verhalen werpen licht op de huidige situatie, ze laten goed zien wat we niet willen. Maar als we het apocalyptische denken achter ons laten, is het des te belangrijker om te praten over wat we wél willen. Hoe ziet de energiedemocratie van de toekomst er uit? Wie bezit de zonnepanelen die op onze daken komen te liggen? Hoe zorgen we dat mensen die weinig te besteden hebben, ook de vruchten plukken van de verduurzaming?
De hele energievoorziening staat op het punt te veranderen, dus dit is hét moment om het te hebben over de toekomst die we willen.
Naomi Klein en Rebecca Solnit zorgen opnieuw voor grote inspiratie. Klein, die in haar boek This Changes Everything de noodzaak van een wereldwijde volksbeweging voor een schone en eerlijke energievoorziening beschreef. Solnit, die in haar prachtige boek Hope in the Dark liet zien dat mensen altijd het verschil maken. We hoeven niet bij nul te beginnen, we hoeven enkel de bewegingen die er al zijn, te versterken.
En het mooie is: die volksbeweging is er nu. Toen ik vorig jaar op de klimaattop in Parijs was, zag ik het met eigen ogen. Het was mede aan de betrokkenheid van grote groepen burgers te danken dat het Verdrag een relatief succes werd.
Verandering gaat razendsnel
De analyses van Mark Campanale en Jeremy Leggett, tot slot, gaven me de moed om een optimistische toon aan te slaan in mijn TEDx-talk. Niet over klimaatverandering - want van de opwarming zullen we veel last krijgen – maar over de snelheid waarmee de energietransitie zich afspeelt.
Tijdens een presentatie van Mark Campanale zag ik voor het eerst die beelden van de Paasoptocht in New York, die ook in mijn TEDx-talk zitten. Ik sprak hem over de ondergang van de olie- en gasindustrie (een kwestie van tijd). De kronieken van de energietransitie van Jeremy Leggett laten zien dat er op dit moment een enorme transitie aan de gang is. Nu.
Praat mee!
Dat zijn de belangrijkste inspiratiebronnen voor mijn TEDx op een rij. En natuurlijk zijn er heel veel niet genoemd. De talloze bijdragen die jullie leverden onder mijn verhalen scherpten mijn denken en brachten me op nieuwe ideeën. Dank daarvoor dus, en stuur me vooral nieuwe suggesties voor verhalen of invalshoeken. Je kunt me bereiken per mail of meepraten in de bijdragen.
De komende tijd zal ik enkele ideeën uit mijn TEDx-talk nog verder uitwerken in aparte updates. Via mijn nieuwsbrief blijf je op de hoogte.
Nog meer lezen?
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek ‘Komt een land bij de dokter’ laat ze zien hoe het beter kan.
