Klimaat en energie in 2016 links laten liggen? Deze tien verhalen praten je bij

Het verhaal van klimaatverandering en de toekomst van onze energie is een verhaal van twee sporen. Het ene is zorgwekkend, het andere inspirerend.

Het eerste spoor is dat van het klimaat. Daar viel in 2016 bijna alleen maar zorgwekkend nieuws te melden. De veranderingen die al lang worden voorspeld, voltrekken zich nu in opzienbarend tempo. Het ene hitterecord is nog niet gesneuveld, of het volgende valt. Het is een teken dat we ons stabiele leefklimaat aan het ontwrichten zijn. Talloze mensen zijn daar nu al het slachtoffer van, de gevolgen gaan nog honderden jaren doorwerken.

Daar verschenen dit jaar de nodige verhalen over op De Correspondent. Het stuk dat het beste werd gelezen bevatte een veel gedeeld stripje dat hét argument gaf tegen de mensen die nog steeds doen alsof er niets aan de hand is, omdat ‘het klimaat altijd verandert.’ Dat is een beetje alsof je je auto in de fik steekt en zegt dat de temperatuur van de wagen weleens eerder is veranderd.

Dat we ons zorgen moeten maken over de huidige klimaatverandering, weet de overgrote meerderheid van de mensen inmiddels wel. De vraag is: wat kunnen we doen? En daar komt het tweede spoor in beeld: het epische verhaal van de wereldwijde energietransitie. In dit overzicht vind je tien verhalen die daar verder op ingaan.

Spotgoedkope windenergie van zee - en andere verhalen over de toekomst van energie

Voor de overschakeling naar duurzaamheid was 2016 een jaar van mijlpalen. Goed voorbeeld: de twee windparken die gebouwd gaan worden voor de kust van Zeeland. De aanbesteding van het eerste park vestigde een wereldrecord: het Deense bedrijf Dong Energy beloofde stroom te leveren voor een gemiddelde prijs van 7,27 cent per kilowattuur (exclusief aansluitkosten). Het tweede park werd krap een halfjaar later aanbesteed aan een consortium van onder meer Shell en Eneco, en werd zo mogelijk nóg goedkoper: het consortium zal windenergie leveren voor 5,45 cent per kilowattuur.

Er was gerekend op een subsidiebedrag van 5 miljard euro, maar nu kon het park met 300 miljoen toe.^* Dat is echt een enorme sprong. En zo worden er meer sprongen gemaakt: grootschalige zonneparken zijn nu op steeds meer plekken de goedkoopste bron van elektriciteit.^* Wat betekent dat de dagen van de fossiele industrie geteld zijn.

In een recent stuk schetst Rob Wijnberg waarom de overgang naar duurzame energie zo’n fundamentele ontwikkeling is. ‘Onze economie, onze democratie, zelfs onze sociale verhoudingen zijn er in potentie bij gebaat.’

Aan het begin van dit jaar kwamen op onze redactie vier groene koplopers bij elkaar om samen te bespreken hoe de transitie in Nederland eruit zou kunnen zien. Het was een van de best gelezen verhalen over klimaat en energie, omdat het overzicht én perspectief bood.

Een mijlpaal die ook door de groene koplopers uitgebreid werd besproken: het Verdrag van Parijs. Het is inmiddels officieel in werking getreden. Dat is fantastisch nieuws: de hele wereld is het eens geworden over een raamwerk voor een klimaatneutrale mondiale economie. Maar het echte werk moet nog beginnen. Dat bleek wel toen Tomas Vanheste eerder dit jaar het gedrag van de Europese Commissie analyseerde. Die bleef zich ondanks de mooie woorden enorm inspannen voor meer aardgas.

Het was een duidelijk signaal: ook nu Parijs in werking is getreden, moet het meeste werk nog worden gedaan. In Europa is geprobeerd een emissiehandelssysteem op te tuigen dat CO2 een prijs moest geven en zo de uitstoot moest ontmoedigen. Maar dat systeem blijft een brekebeen, waar vooral de industrie die nu juist moest vergroenen van profiteert.

Ook binnen het epische verhaal van de energietransitie is dus sprake van een krachtmeting: hoopgevende ontwikkelingen en tegenslagen wisselen elkaar af. Een dieptepunt was, natuurlijk, de verkiezing van Donald Trump. Hij noemde de waargenomen opwarming tijdens de campagne een Chinese ‘hoax.’ In november zei Trump tegen redacteuren van The New York Times dat er ‘some connectivity’ is tussen menselijke activiteit en de huidige klimaatverandering. Wat natuurlijk vooral bewijst dat hij niet weet waar hij het over heeft.

Ik maak me diepe zorgen over Trump en co in het Witte Huis, maar ik geloof ook dat het te vroeg is voor wanhoop. De reis naar duurzaamheid gaat dóór.

We moeten ons dus niet blindstaren op Trump en andere regressieve types in de internationale arena. Veel inspirerender zijn de talloze mensen die het duurzame tijdperk inluiden. Mensen zoals Elon Musk, die een gigafabriek aan het bouwen is voor batterijen. Collega Thalia Verkade rekende de potentie van zijn gigaproject in de woestijn van Nevada door.

Ze liet zien hoe Musk de enorme opgave om de hele wereld op groene energie over te laten stappen behapbaar maakt. Een van de best gelezen verhalen die ik dit jaar publiceerde, laat goed zien waarom we zo blij mogen zijn met de revolutie die Musk en andere ondernemers aan het ontketenen zijn. Zij werken namelijk niet alleen aan nieuwe energievormen, ze leggen ook de basis voor vrede in de 21ste eeuw.

Het afsluiten van het fossiele tijdperk biedt een kans om een tijdperk van structureel geweld af te sluiten. Hoe alle grote crises van deze tijd samenhangen en hoe we ze kunnen doorbreken, daarover gaat dit verhaal - het eerste stuk in dit lijstje waarvan ik durf te zeggen dat je het echt even moet lezen.

De inzichten van Naomi Klein maakten diepe indruk op me. Zij was dan ook een van de mensen op wiens werk ik voortbouwde in mijn TEDx-Talk. Die mocht ik in oktober geven voor een zaal van duizend mensen in Maastricht. De belangrijkste inzichten die ik als correspondent Klimaat & Energie opdeed, passeren kort de revue. En net als in dit overzicht van verhalen is de toon uitgesproken hoopvol.

Een scepticus zal nu misschien vragen hoe je een hoopvolle toon kunt aanslaan in aangezicht van alles wat nog steeds misgaat, in aangezicht van zoveel zorgwekkend klimaatnieuws. Dat is een terechte vraag. Ik put steeds opnieuw hoop uit de mensen die inzien dat de toekomst uiteindelijk een verhaal is dat we samen maken. Zij gebruiken hun stem om de geschiedenis vorm te geven. Ze laten van zich horen, ze wenden hun invloed aan, en ze zoeken nieuwe manieren om invloed uit te oefenen. Eén groep activisten deed dat de afgelopen jaren met ongeëvenaard succes - en het goede nieuws is dat jij met een paar muisklikken aan deze beweging mee kunt doen.

Zulke ontwikkelingen geven hoop: het feit dat een kleine groep mensen de geschiedenis kan veranderen! En die mensen noemen zichzelf heus niet altijd activisten. En ze worden ook lang niet altijd gezien. Een goed voorbeeld van die laatste groep: de ambtenaren en diplomaten die dit jaar in Rwanda samenkwamen om een akkoord te sluiten over F-gassen. Sterke broeikasgassen die in koelkasten en airconditioners zitten, maar volgens de nieuwe afspraken zullen worden uitgefaseerd. ‘De afspraken kunnen maar liefst een halve graad opwarming van de aarde schelen,’ schreef Tomas Vanheste.

Hoe veelzeggend! Buiten het oog van de media en het publiek worden soms revolutionaire stappen gezet. Ten goede en ten kwade. Het belangrijkste inzicht dat we daaraan kunnen ontlenen werd verwoord door essayist Rebecca Solnit toen bekend werd dat een omstreden pijpleiding over heilige grond in North Dakota voorlopig niet mag worden gebouwd. ‘We don’t know what will happen.’ ^*

Dat is de kern. We weten dat het warmer wordt, maar we weten niet hoe we daarop zullen reageren. Het is te vroeg voor pessimisme en wanhoop, vooral omdat daaruit een zekerheid over de toekomst blijkt die onterecht is en die de eigen invloed op die toekomst negeert.

Zoals ik eerder dit jaar schreef: Er zijn redenen voor wanhoop, onzekerheid en angst. Maar er zijn ook overwinningen, verzoening en redenen voor hoop, al zijn ze soms alleen symbolisch. Een van de grootste uitdagingen is misschien wel het vermogen te ontwikkelen om de hele mozaïek te blijven zien. Wil je daar tot slot een beetje mee geholpen worden, dan is dit laatste verhaal voor jou.

Verder lezen?