Zet je geld in 2017 op groen (om te beginnen je pensioen)

De eerste dag van 2017 is een prima dag om even terug te gaan naar 1896. Op de universiteit van Stockholm werkt op dat moment de Zweedse natuur- en scheikundige Svante Arrhenius aan een theorie. De uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 kan ervoor zorgen dat de atmosfeer meer warmte vasthoudt, stelt Arrhenius. Warmte die normaal van het aardoppervlak wordt gereflecteerd en weer de ruimte in gaat, wordt door broeikasgassen teruggekaatst en blijft zo hangen in de dunne schil atmosfeer die de aarde omspant.

Nu we 120 jaar verder zijn, kunnen we zelf waarnemen dat de aarde opwarmt als gevolg van onze uitstoot. Volgens klimaatpanel IPCC is het ‘extreem waarschijnlijk’ ^* dat menselijke activiteit de oorzaak is van de huidige opwarming. Vorig jaar sneuvelde het ene na het andere record. We weten inmiddels zeker dat we het stabiele leefklimaat dat de menselijke beschaving mogelijk maakte, aan het ontwrichten zijn.

Daarom kwamen vorig jaar alle landen van de wereld in Parijs samen. Ze spraken met elkaar af dat de uitstoot tussen 2050 en 2100 naar nul moet en dat we de opwarming zouden proberen te beperken tot maximaal twee graden Celsius. In reactie op de dreigende klimaatontwrichting is een groene-energierevolutie op gang gekomen.

We hebben nog geen enkele garantie op een goede afloop

Maar er zit een addertje onder het gras. Ondanks Parijs en ondanks de ontzagwekkend snelle groei van duurzame energie, hebben we op dit moment nog geen enkele harde garantie dat de landen van de wereld hun fossiele reserves – kolen, olie en gas – in voldoende mate onder de grond zullen laten zitten. Sterker: als we de nu al bekende reserves opgraven en verbranden, verspelen we iedere kans op een toekomstig veilig leefklimaat.

Alleen al de 200 grootste beursgenoteerde kolen-, olie- en gasbedrijven hadden in 2016 samen bijna 500 miljard ton^* aan potentiële CO2-uitstoot op hun balans staan - bijna de helft van wat we nog mogen uitstoten. En dat terwijl:

• deze bedrijven nog steeds nieuwe reserves aanboren. Shell bijvoorbeeld houdt nu al rekening met mogelijk catastrofale klimaatverandering, toch gaat het bedrijf verder met het zoeken naar méér fossiele energie;
• ruim 75 procent^* van alle fossiele reserves in handen is van staten, niet van private bedrijven.

Er gaapt kortom een enorme kloof tussen de ernst van het probleem, de afspraken van alle landen op aarde en de acties van fossiele energiebedrijven, die vasthouden aan hun oude bedrijfsmodel. In het huidige tempo zullen we tussen 2030 en 2045 de redelijke kans verspeeld hebben om de opwarming onder de twee graden te houden. Dan is ons ‘koolstofbudget’ op.

Indirect zijn wij daar allemaal een beetje verantwoordelijk voor. Door ons gebruik van fossiele brandstoffen, maar ook omdat we toestaan dat ons geld nog steeds in fossiele energiebedrijven wordt geïnvesteerd. Met name ons pensioengeld, dat belegd moet worden met oog voor de publieke zaak en toekomstige welvaart, wordt nu vaak nog gebruikt om olie, kolen en gas te winnen – brandstoffen die onze toekomst juist ondermijnen.

Tussen twee derde en vier vijfde van alle bekende fossiele brandstoffen moet in de grond blijven. Om dat haalbaar te maken, moeten we niet alleen een nieuwe energievoorziening opbouwen. We moeten de oude fossiele energievoorziening ook actief afbreken. Alle sectoren die nauwe banden hebben met de fossiele energievoorziening, moeten op termijn drastisch veranderen of verdwijnen.

Dus: alle euro’s op groen

Zorgen dat er vanaf nu alleen nog geld geïnvesteerd wordt in bedrijven die zich gedragen in lijn met de doelen van Parijs is een supereffectieve strategie om de energietransitie te versnellen.

Sinds een paar jaar voeren activisten van de divestment-beweging campagne om te zorgen dat grote beleggers de fossiele industrie de rug toekeren. Mede dankzij hun doorzettingsvermogen, is een enorme kapitaalveschuiving van fossiel naar groen op gang gekomen. Inmiddels hebben bijna 700 instellingen en bijna 60.000 particulieren - met een gezamenlijk vermogen van ruim 5 biljoen dollar - beloofd hun geld gedeeltelijk of geheel terug te trekken uit de fossiele industrie. Wat ze uit fossiel halen, kunnen ze herinvesteren in schone energie.

Je kunt dit zien als een morele overwinning. Aartsbisschop Desmond Tutu vergelijkt de divestment-beweging met de boycot van het Zuid-Afrika van de apartheid en zegt: ‘mensen met een geweten moeten hun banden verbreken met de bedrijven die het onrecht van klimaatverandering financieren.’^*

Maar het is inmiddels ook een harde economische realiteit. Blackrock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld, wil bijvoorbeeld van bedrijven weten welke risico’s zij lopen door klimaatverandering en klimaatbeleid. Wie niet goed met de risico’s omgaat, is op termijn geen gewenste investering meer.

Of, iets bouder gesteld: alle investeringen in fossiel zijn nu risicovol. Het wordt dus ook tijd dat pensioenfondsen met hun voeten gaan stemmen tegen bedrijven die zich niet gedragen in lijn met de doelen van Parijs. Slimme investeerders zoeken juist naar manieren om te verdienen aan de energietransitie.

Roep je pensioenfonds, bank en verzekeraar op om alleen nog in duurzaamheid te investeren

In Nederland is tot nu toe vooral veel druk uitgeoefend op het grootste pensioenfonds: ABP. Dankzij de activisten van de Nederlandse Fossielvrij-campagne hebben de burgemeesters van Den Haag^* en Amsterdam^* ABP opgeroepen te stoppen met fossiele beleggingen. Iedereen kan deze beweging kracht bij zetten. Dus:

• Spaar je je pensioen bij een fonds dat nog in fossiele brandstoffen zit? De actiegroep Fossielvrij Nederland heeft een handig formulier gemaakt waarmee je een koersverandering kunt eisen. Invullen duurt een paar minuten. Je kunt natuurlijk ook direct contact opnemen met je pensioenfonds.
• Ben je nog klant bij een bank zonder uitgesproken idealen en navenant beleid? Overstappen is eenvoudig. De Eerlijke Bankwijzer laat zien hoe verantwoord jouw bank is en helpt je indien gewenst met overstappen.
• Een telefoontje of mailtje naar je verzekeraar kan ten slotte helpen om ook het enorme vermogen dat de verzekeraars beheren versneld naar groen te verschuiven. Bij de Eerlijke Verzekeringswijzer kun je direct zien hoe goed jouw verzekeraar scoort. Als je ontevreden bent, kun je via de website direct een mail versturen met je klacht.

Op dit moment worden er al gesprekken gevoerd tussen (vertegenwoordigers van) grote investeerders en de fossiele industrie. Fondsen zoals ABP zeggen druk uit te oefenen op bedrijven zoals Shell, maar het is nooit duidelijk in hoeverre ze dat daadwerkelijk doen en met welk effect. De gesprekken vinden plaats achter gesloten deuren.

Laten we dus een publiek gesprek op gang brengen over de vraag waar we ons geld in willen investeren. Ik ben bijzonder benieuwd wat voor antwoorden de pensioenfonden geven, over hun beweegredenen om wel of niet uitsluitend groen te beleggen. Laat het me weten door reacties te delen in de bijdragen of ze door te sturen naar jelmer@decorrespondent.nl.

Deze acties werken als we ze samen doen

‘Keer op keer blijkt dat de geschiedenis in beweging wordt gezet door grotere bewegingen, of we het nu hebben over de afschaffing van de slavernij of de totstandkoming van de democratie.’ Dat schreef Rutger Bregman twee jaar geleden, toen hij hier op De Correspondent de ‘Ik Stap Over Van Bank Week’ initieerde. Dat was dé stap die iedere burger kon zetten om de financiële sector iets beter te maken. Eenvoudig en effectief, mits grote groepen mensen meedoen.

Voor wie de smaak te pakken heeft, zijn er nog meer opties om deze beweging te versterken:

• Zet jouw gemeente, religieuze instelling, sportvereniging, favoriete museum of het goede doel dat je steunt onder druk om groen te investeren en bankieren.
• Of overweeg een aandeel te kopen van Follow This, de aandeelhoudersbeweging die Shell wil vergroenen.

Dus? #geldopgroen.

Wanneer? Deze week.

Deadline? Zondagavond, 8 januari 2017.

Zegt het voort!

Meer lezen?