Frankrijk krijgt waarschijnlijk de meest pro-Europese president ooit (ja, je leest het goed)

Politieke denkers somberen dezer dagen wat af. Een van hun belangrijkste zorgen, als het gaat om het Europese continent: wanneer de extreemrechtse en EU-vijandige Marine Le Pen de Franse presidentsverkiezingen wint, betekent dit het einde van Europa. De Brexit, zo klinkt het, was al een gevoelig verlies. Maar het vertrek van een van de twee grote landen die de as vormen waarom de Europese samenwerking draait, dat wordt de doodsklap.

Ook in de Brusselse wandelgangen lopen heel wat lieden met samengeknepen billen rond. Want na de Brexit en na de winst van Trump durft niemand meer te denken dat het zo’n vaart niet zal lopen.

Toch hebben EU-getrouwen nog hoop. Emmanuel Macron, heet die hoop. De voormalige Franse minister van economie, die in april 2016 in zijn Noord-Franse geboortestad Amiens de politieke beweging En marche! stichtte.

Met die beweging heeft hij zich in geen tijd op de kaart weten te zetten als de jonge en dynamische politicus die is geroepen om de verkalkte Franse politiek op te schudden.

Volgens de jongste peiling heeft hij een grotere kans dan de conservatieve kandidaat François Fillon om bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 23 april de tweede plek na Marine Le Pen te halen. In de tweede ronde op 7 mei zou hij dan winnen, omdat de kiezers van de afgevallen concurrenten in meerderheid op hem zouden stemmen.

En dat is, vind ik, gezien zijn standpunten nogal spectaculair. Want in Europa zijn er weinig politici die zich zo uitgesproken pro-Europees durven op te stellen als Emmanuel Macron.

Macron wil zo veel Brussel, het is bijna vloeken in de kerk

Macron viel mij voor het eerst op in het voorjaar van 2015. Toen gaf hij een zeer spraakmakend interview aan de Süddeutsche Zeitung. Daarin stelde hij dat de Europese Unie voor een fundamentele keuze stond: een renaissance of de dood.

Hij koos voor de renaissance. Want: in een gemondialiseerde wereld konden wij Europeanen de problemen alleen samen aan. En bij alle onderlinge verschillen deelden we een samenlevingsmodel dat individuele vrijheid aan sociale rechtvaardigheid koppelde.

Om de EU weer nieuw elan te geven, was het in zijn ogen nodig om radicale stappen te zetten. Bij de invoering van de gemeenschappelijke munt hadden de politici van dienst verzuimd die munt te stutten met een gezamenlijk economisch beleid. Dat was stap één in de ogen van Macron: een Europese bewindspersoon aanstellen die de verantwoordelijkheid droeg voor dat beleid en daar ook serieuze bevoegdheden toe had. En stap twee: inzien dat een muntunie ook vergt dat er geld van rijk naar arm stroomt en dat de sterke landen (zoals Duitsland) de zwakkere (zoals Griekenland) steunen.

Zoals wij in Nederland bereid zijn geld van rijkere naar armere provincies te doen vloeien, zouden we die bereidheid ook binnen de EU moeten hebben

Macron pleitte dus voor wat een transferunie heet, voor grensoverschrijdende financiële solidariteit. Net zoals wij in Nederland bereid zijn geld van rijkere naar armere provincies te doen vloeien en niet eisen dat elk deel van het land op eigen benen staat, zouden we die bereidheid ook binnen de EU moeten hebben.

Dat idee is in strijd met de befaamde no bailout clause^* uit het Europese Verdrag, die zegt dat landen geen financiële verplichtingen van andere landen mogen overnemen. Een clausule waar niet alleen Duitsland, maar ook Nederland sterk aan hecht. Macron liet zich daar niet door weerhouden: hij pleitte voor het breken van het Duitse taboe en voor een wijziging van het Europese Verdrag.

Zijn boodschap aan de patriotten: ‘De Franse cultuur bestaat niet’

Je zou denken dat hij dit soort impopulaire ideeën voor zich houdt nu hij verwikkeld is in de race om het presidentschap, maar nee. Onlangs hield hij nog precies hetzelfde betoog.

Sowieso heeft Macron weinig angst om standpunten te verkondigen die bij veel kiezers slecht vallen. Bij een bezoek aan Algerije op 14 februari kwalificeerde hij de koloniale tijd als ‘een misdaad tegen de menselijkheid.’^* Een waarheid als een koe, zou je zeggen, maar tegenkandidaten François Fillon en Marine Le Pen spraken er direct schande van. ‘Een presidentskandidaat onwaardig,’ vond Fillon. ‘Macron spreekt kwaad van Frankrijk in het buitenland,’ meende de campagnechef van Le Pen.

Als een rode lap op een stier werkt ook zijn Maxima-achtige uitspraak^* dat er ‘geen Franse cultuur bestaat, maar een cultuur in Frankijk die divers en veelvoudig is.’ Dat zei hij begin februari bij een verkiezingsbijeenkomst in Lyon. Het kwam hem in patriottistische kringen op een storm van kritiek te staan. Maar dat belette hem niet dezelfde woorden onlangs bij een samenzijn met Fransen in Londen te herhalen.^*

Het openen van de Europese grenzen ziet hij niet als een bedreiging, maar als een kans

Macron ontkent niet dat er een Franse identiteit bestaat, maar stelt wel dat die niet voor eens en altijd vastligt, dat ze voortdurend in beweging is. ‘Frankrijk heeft zeker christelijke wortels, maar ze is nu veelvuldig en bestaat uit een mozaïek van kleuren van zijn verschillende migratiestromen, religies, culturen en ideeën.’

Het openen van de Europese grenzen ziet hij dan ook niet als een bedreiging, maar als een kans. Om het gevoel dat we in Europa allemaal tot eenzelfde gemeenschap behoren te bevorderen, wil hij dat elke jonge Europeaan, niet alleen de universiteitsstudent, de kans krijgt om een half jaar in een ander land te vertoeven.

Niet dat hij geen vaderlandsliefde heeft: bij zijn verkiezingsbijeenkomsten wapperen dezelfde Franse vlaggen als bij zijn opponenten. De video van zijn jongste show op 18 februari in Toulon opent met de slogan ‘parce que la France, c’est une espérance’, iets als ‘omdat Frankrijk hoop betekent.’

Maar het vooral jonge klapvee dat vlak achter hem op het podium mag zitten, zwaait ook driftig met de Europese vlag. Zeker op het moment dat hij zegt dat de strijd tegen het jihadisme niet gewonnen kan worden door de grenzen te sluiten, maar alleen door méér Europese samenwerking. ‘Als we het hebben over vrijheid, over onderzoek, over veiligheid, over Frankrijk in de wereld, moeten we altijd ons Europa in gedachten hebben,’ legt Macron uit.

‘Ons Europa.’ Welke Nederlandse politicus zou die woorden in de mond durven te nemen?

Waar velen opkomen voor de nationale soevereiniteit zegt deze politicus juist dat hij ‘de ware Europese soevereiniteit verdedigt.’

Ex-bankier en schatrijk, is hij wel te vertrouwen?

Met zijn standpunten over de Franse cultuur en het kolonialisme jaagt Macron natuurlijk conservatief rechts op de kast. Maar hij is ook weer niet het troetelkind van traditioneel links.

Eerder was Macron bankier bij zakenbank Rothschild. Daar werd hij miljonair bij de begeleiding van de overname van de voedseltak van Pfizer door Nestlé. Volgens zijn biograaf werd hij bankier omdat hij eerst geld wilde verdienen om vrij te zijn, maar was zijn droombaan politicus. Al als 25-jarige zou hij hebben gezegd dat hij president wilde worden. Toen hij zijn schaapjes op het droge had, verliet hij de bank en werd hij economisch adviseur van François Hollande.

De socialistische leider koesterde de zeer getalenteerde Macron lang als zijn beschermeling. Maar inhoudelijk zaten ze niet altijd op één lijn. Toen Macron in 2012 hoorde van het voorstel van Hollande 75 procent belasting te heffen over salarissen van boven de miljoen per jaar zou hij hebben geroepen ‘Maar dat is Cuba, alleen dan zonder de zon.’

Volgens zijn biograaf werd hij bankier omdat hij eerst geld wilde verdienen om vrij te zijn. Maar zijn droombaan was politicus

Voor sommigen op links is zijn achtergrond als zakenbankier voldoende om hem als een wolf in schaapskleren te beschouwen. Hij zou een vooruitgeschoven post van de zakenwereld zijn die erop uit is het bedrijfsleven zo veel mogelijk vrij spel te geven.

Feit is dat hij voor grotere flexibiliteit op de Franse arbeidsmarkt pleit. Hij is de vader van de in juli 2015 aangenomen ‘wet Macron’ die in Frankrijk tot grote protesten leidde. Linkse vakbonden zagen in voorstellen zoals de verhoging van het aantal koopzondagen naar twaalf per jaar - een maatregel die in Nederland vrij onschuldig wordt gevonden - capitulatie voor het grootkapitaal. Instanties als de OECD en de Europese Commissie oordeelden dan juist weer dat Macron nog maar een stapje in de goede richting heeft gezet. De starre Franse arbeidsmarkt, die grote bescherming biedt aan wie al binnen is en de drempel voor wie nog binnen moet komen heel hoog legt, zou nog veel verder hervormd moeten worden.

Europa kan best een comeback maken

Ook centrumpoliticus François Bayrou van de partij MoDem noemde Macron nog niet zo lang geleden ‘de kandidaat van de financiële machten.’ Maar op woensdag 22 februari maakte Bayrou bekend dat hij zichzelf niet opwerpt als kandidaat voor de verkiezingen en dat hij een alliantie met Macron wilde sluiten. In deze historische tijden, waarin een groot risico bestaat dat extreemrechts aan de macht komt, kon hij niet anders dan zich aansluiten bij een politicus van eerste rang. Bij een staatsman, zo lichtte de tweede man van MoDem toe.

Met deze alliantie zijn de kansen van Macron weer gegroeid. De andere concurrent van Le Pen, François Fillon, is zwaar teruggevallen door Penelopegate,^* de affaire rond zijn vrouw die jarenlang een vet salaris had gekregen als zijn assistent, een functie die ze naar het zich laat aanzien niet eens uitvoerde.

Uiteraard, tijdens verkiezingscampagnes kunnen de wonderlijkste dingen gebeuren. Maar zoals het er nu uitziet, is het zeker niet ondenkbaar dat Frankrijk straks de meest Europagezinde leider in zijn geschiedenis krijgt. En als oud-voorzitter van het Europees Parlement Martin Schulz dan ook nog eens in het najaar van 2017 de verkiezingen in Duitsland wint, is het verhaal dat de kiezer zijn bekomst heeft van Europa behoorlijk gelogenstraft.

Dan zijn Frankrijk en Duitsland toch niet afgeschreven als Europese voortrekkers. Dan zou die versleten geachte Frans-Duitse as weer flink kunnen gaan draaien.

Meer lezen?