Het laatste boek van Zadie Smith is ook voor de ontwikkelingswereld een pareltje
De hoofdpersoon van Zadie Smiths laatste roman Swing Time is de persoonlijk assistent van een fictieve popster, die zich à la Bono besluit toe te leggen op armoedebestrijding. De zangeres begint een meisjesschool in een afgelegen dorp in het West-Afrikaanse Togo.
De manier waarop Smith dit project beschrijft, laat prachtig de discussie zien die al jaren speelt in de ontwikkelingswereld: los je armoede op met ‘Grote Ideeën’ of met kleine ingrepen die je keer op keer aanpast als de lokale context daar om vraagt.
Smith zit duidelijk in het tweede kamp. Ze toont hoe weinig de popster begrijpt van haar eigen project, en hoe weinig er te begrijpen is voor mensen die het grootste deel van het jaar niet in het dorp aanwezig zijn.
De projectmanager die wél in het dorp woont, ziet constant wat het project voor onbedoelde gevolgen heeft. Om maar wat te noemen:
- De jongensschool wordt totaal verwaarloosd.
- De overheid trekt zich (nog verder) terug uit het dorp. De kliniek sluit, de weg wordt bij gebrek aan onderhoud één grote kuil. In de veronderstelling dat al dat Amerikaanse geld daar ook wel een oplossing voor zal vinden.
- De beveiliger van de popster leent in een impuls een aantal dorpsvrouwen 30 dollar voor hun marktkraam. Zij sturen hun kinderen vervolgens niet meer naar school - bang dat die het geld moeten terugbetalen.
In een prachtige scène denkt de hoofdpersoon een lerares in de school te helpen, die zelf niet heel goed Engels spreekt. De projectmanager wordt woest dat ze de lerares heeft vernederd ten overstaan van de hele klas. Ze verdedigt zich: ‘But - it’s - I mean, I’m not saying it’s a question of ability, it’s a "structural issue" - [...] let’s teach them in their own languages in their own country, and then they can - they could, I mean, you know, take English tests home, as homework or something.’
Hij reageert als door een wesp gestoken: ‘Homework! Have you been to their homes? Do you see books on their shelves? Or shelves? Desks?’ He stood up and started shouting: ‘What do you think these children do when they get home? Study? Do you think they have time to study?’
Er zijn tientallen redenen om Swing Time te lezen - de onwaarschijnlijk mooie schrijfstijl van Smith, de manier waarop ze vragen over ras, identiteit en afkomst onder de loep neemt, de humor. Maar dus ook: de mooie inkijk in de wereld van de popsterfilantropie.
