Geen knotwilgen op Mars. En geen Martijn Kroezen

Maandagochtend 30 december 2013 stuurde ondernemer Bas Lansdorp, oprichter van MarsOne, het bedrijf dat vanaf 2025 mensen op Mars wil huisvesten, een in verschillende talen opgesteld mailbericht aan alle 202.586 kandidaten, afkomstig uit 140 landen, die zich voor de astronautenselectie hadden opgegeven. In het bericht stond dat na uitgebreide screening 1058 van hen waren doorgegaan naar de volgende ronde. Binnen enkele uren zouden de kandidaten te horen krijgen of zij tot de uitverkorenen behoorden.

In Enschede, in een woning aan de Broekheurnerweg, tegenover het grijze kantoorpand van een firma in lichtreclames, liep de spanning hoog op. Martijn Kroezen (39), werkzaam als croupier bij Holland Casino en in zijn vrije tijd een gedreven amateur-astronoom met speciale belangstelling voor Mars, drentelde nerveus door zijn ordelijke woonkamer, waar onder meer zijn koperkleurige Newtontelescoop staat opgesteld, waardoor hij regelmatig vanuit zijn achtertuin naar de rode planeet tuurt in de veronderstelling daar ooit te gaan wonen.

Hoewel hij vanwege een negatief middelbareschooladvies geen natuurkunde was gaan studeren, wat hij eigenlijk wilde, en vervolgens de hbo-opleiding die hem niet zinde voortijdig verliet, achtte hij zich van de ongeveer driehonderd Nederlanders die zich voor het project hadden aangemeld de meest kansrijke.

Want hij had zich, in de uren dat hij geen fiches ronddeelde in het casino, grondig in de ruimtevaartwetenschap verdiept en was actief op talloze, aan de planeet Mars gewijde internetfora. Bovendien was hij erg netjes, zoals ik kon zien toen ik hem afgelopen september opzocht in zijn woning, en had hij naar eigen zeggen veel levenservaring opgedaan, onder meer dankzij zijn vriendin die vreemd was gegaan met haar baas en nooit meer thuis was gekomen.

Herkend op straat

Over de andere Nederlandse kandidaten, waarvan sommigen hun profiel met videoboodschap op de site van MarsOne openbaar hadden gemaakt, merkte Kroezen destijds op dat het niet veel soeps was. ‘Er zit één oude sok bij, die nota bene in Amerika woont, en verder alleen maar jonge gasten.’ Kroezen verscheen verschillende keren in de media, hoofdzakelijk als studiogast bij RTV Oost, waardoor hij in Enschede en omstreken regelmatig op straat of in supermarkten werd herkend.

Om een uur of zes kwam er een mailtje binnen van het Mars One Selection Committee, dat onder leiding staat van de Amerikaan Norbert Kraft, die voor NASA en een Japanse ruimtevaartorganisatie astronautenselectie heeft gedaan. ‘Unfortunately you didn’t make it to the next round,’ las Kroezen tot zijn verbijstering.

Een maand later is Kroezen nog altijd van slag. ‘Ik had het totaal niet verwacht,’ zegt hij als ik hem spreek aan de telefoon. ‘Ik ben zoals je weet gezond, intelligent en gedreven.’ Na de afwijzing wilde hij het liefst ‘onder de grond verdwijnen.’ Die avond kwamen een paar vrienden langs om hem bij te staan. ‘Mijn moeder was de enige die opgetogen was.’

Hij heeft naar eigen zeggen veel levenservaring opgedaan dankzij zijn vriendin die vreemd was gegaan met haar baas en nooit meer thuisgekomen

Van de 1058 kandidaten die wél zijn doorgegaan naar de volgende ronde is het merendeel afkomstig uit de Verenigde Staten (28 procent), gevolgd door Canada (7 procent), India (5,8 procent), Rusland (4,9 procent), Australië (4 procent) en Groot-Brittannië en China (beide 3,8 procent). Slechts twee Nederlandse kandidaten hebben de volgende ronde bereikt. ‘Veel te weinig als je bedenkt dat dit een Nederlands initiatief is!’ roept Kroezen uit.

De twee Nederlandse gelukkigen zijn de twintigjarige antropologiestudent Wim Dijkshoorn en de eenentwintigjarige Merlijn Fuhrhop, die momenteel in Nieuw-Zeeland woont, nadat zijn ouders, met wie hij een zeilreis maakte, zich daar vestigden.

Een geluk bij een ongeluk

Kroezen zegt de mannen niet te kennen maar vindt ze ‘erg jong.’ Over bepaalde aspecten van de onderneming, en dan met name de energievoorziening, sprak hij zijn zorgen uit toen ik hem in het najaar opzocht. ‘Er zijn veel punten waar Lansdorp te makkelijk over denkt, bovendien is MarsOne een slordige organisatie,’ moppert Kroezen. De informatievoorziening naar de kandidaten toe, om maar één ding te noemen, is volgens hem onder de maat. ‘Een geluk bij een ongeluk is dat ik daar niet meer over in hoef te zitten.’

Er zijn veel punten waar Lansdorp te makkelijk over denkt, bovendien is MarsOne een slordige organisatie

Wanneer hij afsprak met een meisje, wat het afgelopen jaar een enkele keer voorkwam, merkte hij tot verwondering van de dame in kwestie als eerst op dat hij voornemens was om voorgoed naar Mars te vertrekken. ‘Dat hoef ik vanaf nu niet meer te zeggen.’ Op vrijdag 14 februari aanstaande zou hij een lezing verzorgen op de sterrenwacht van Bussloo, om te vertellen over wat hem beweegt voorgoed naar Mars te willen vertrekken. ‘Van de sterrenwacht heb ik niets gehoord, ik neem dus aan dat dat gewoon doorgaat.’

Wim Dijkshoorn, de twintigjarige student antropologie die wel is doorgegaan naar ronde twee, vindt het ‘lullig’ voor Martijn. ‘Hij wilde erg graag, misschien wel te graag,’ zegt Dijkshoorn op een zondagmiddag. Hij vindt het vreemd dat Kroezen hem niet zegt te kennen: net als Kroezen bezocht Dijkshoorn verschillende Marsconferenties en het symposium dat afgelopen november aan de Universiteit van Twente plaatsvond (en dat ik samen met Kroezen bezocht)  werd mede door hem georganiseerd. ‘Misschien heeft Martijn het verdrongen, om door te kunnen met zijn leven.’

Dijkshoorn heeft een smal hoofd met stekelig haar en een bril. Hij draagt een spijkerbroek en een shirt met gekleurde stippeltjes. We zijn in het huis van zijn ouders, aan de Kerkstraat te Schiedam. In de woonkamer staat een kooi met daarin een cavia die af en toe een schel geluid maakt. ‘Die cavia is niet van mij,’ zegt Dijkshoorn. Het diertje, vertelt hij, is van zijn jongere broertjes, een tweeling van dertien, die gedurende ons gesprek, tot ergernis van Dijkshoorn, een aantal maal door de kamer rent. Hij heeft ook nog een zus van achttien die bij McDonalds werkt.

Zijn vader is ook thuis: een kalende man die aardappels schilt in de keuken. Dijkshoorn vertelt dat zijn vader ‘elektrotechnisch ingenieur’ is maar alweer een hele tijd werkloos thuiszit. ‘Op zijn leeftijd vind je niet makkelijk een baan.’ Zijn moeder is nog wel in functie, als buschauffeur in Rotterdam.

Actieve inspanning

Vanuit de woonkamer is er uitzicht op een weiland met knotwilgen en flatgebouwen in de verte. Dijkshoorn zegt dat hij best nerveus was op 30 december. ‘Maar als ik niet was doorgegaan had ik daar ook prima mee kunnen leven.’ Het is hem opgevallen dat veel van de kandidaten die zijn doorgegaan naar ronde twee zich actief hebben ingespannen om activiteiten van MarsOne te ondersteunen, zoals hij dat deed met het symposium in Twente. Een Duitser, een Belg en een Australiër die daar optraden bereikten ook de volgende ronde.

Misschien heeft Kroezen te veel aan eigen pr gedaan en zich te weinig met MarsOne bemoeid

Misschien heeft Kroezen te veel aan eigen pr gedaan en zich te weinig met MarsOne bemoeid, speculeert Dijkshoorn. Verder was er afgelopen zomer een belangrijke bijeenkomst in het Duitse Darmstadt waar eveneens veel internationale kandidaten aanwezig waren die de volgende ronde hebben bereikt. Kroezen kon niet op die dag, herinner ik mij. ‘Dat is jammer, want op de terugweg ben ik met Bas Lansdorp en een paar anderen naar Nederland gereden,’ zegt Dijkshoorn. Kroezen − die ik de volgende dag vertel over de bijeenkomst in Darmstadt en de gezamenlijke terugreis − reageert getergd. ‘Dat klinkt onzuiver, ik mag hopen dat dat geen invloed op het selectieproces heeft gehad.’

Mogelijk heeft Kroezens leeftijd ook een rol gespeeld. ‘De missie vindt in 2025 plaats, Martijn is dan al vijftig.’ Dijkshoorn laat mij het mailtje zien dat hij op 30 december om half vier in de middag ontving. ‘Congratulations,’ staat er in. ‘You have made it to the next round.’ Eronder, in vetgedrukte letters: ‘Now. Catch your breath.’ Waarna wordt uitgelegd dat hij voor 8 april aanstaande een ‘medical statement’ moet aanleveren.

Dijkshoorn dient zich te laten onderzoeken door een arts die moet verklaren dat hij niet aan ziektes lijdt, geen psychische stoornissen heeft, geen alcohol, drugs of tabak gebruikt, een normale bloeddruk heeft en beschikt over een optimaal zichtvermogen. Dat laatste vormt een probleem, aangezien hij brildragend is. ‘Maar ik speel al langer met de gedachte mijn ogen te laten laseren,’ zegt Dijkshoorn.

De kosten voor het medische onderzoek, die zo’n driehonderd euro bedragen, zal hij zelf moeten betalen. ‘Dat is wel een punt van zorg, ik ben student en heb niet veel te makken.’ Ook zijn ouders, die als gevolg van de werkloze status van de vader krap bij kas zitten, kunnen zo’n bedrag niet zomaar ophoesten. Later dit jaar zal er een soort sollicitatiegesprek plaatsvinden in aanwezigheid van Norbert Kraft. ‘Als dat in Amerika is ga ik er wel van uit dat MarsOne mijn vliegticket vergoedt.’

Andere culturen

De ouders van Wim Dijkshoorn stuurden hun oudste zoon naar christelijke scholen en namen hem elke zondag mee naar de kerk. Vanochtend is hij ook weer met ze mee geweest. ‘Iedereen hier weet van mijn Marskandidatuur. Sommige kerkgangers vinden het vreemd, maar als ik de discussie met ze aanga begrijpen ze mijn motiviatie.’ Dijkshoorn gelooft niet in een god − hij noemt zichzelf atheïst − maar ondersteunt bijbelse uitgangspunten als naastenliefde en gemeenschapszin nog altijd van harte.

Hij zat op korfbal en vertrok op zijn zestiende in het kader van een evangelisch ontwikkelingsproject voor enkele maanden naar Sierra Leone en India om daar welzijnswerk te verrichten. ‘Daardoor ben ik mij bewust geworden van andere culturen.’

Om die reden besloot hij antropologie te gaan studeren, een studie die volgens hem ‘overeenkomsten’ tussen mensen benadrukt in plaats van ‘verschillen’ en die hij in 2014 hoopt af te ronden; een jaar voordat de kandidaten ronde drie bereiken, waarbij ze zeven jaar lang in afgesloten ecologische ruimtes zullen vertoeven en waarbij ook uitstapjes naar Antartica op het programma staan − het gebied op aarde dat wat betreft de klimatologische omstandigheden het meest overeenkomt met Mars.

Dijkshoorn is geabonneerd op The Engineer, een Brits technologisch tijdschrift. Daarin las hij in 2011 over MarsOne, en was direct gefascineerd. ‘Als kind keek ik naar sciencefictionseries als Star Trek en Battlestar Galactica.’ Het boek 1984 van George Orwell maakte diepe indruk op hem. Toen MarsOne de publiciteit zocht en kandidaten voor een Marsmissie rekruteerde, meldde hij zich aan.

Een missie naar Mars zal verbroederend werken, daarvan ben ik overtuigd

Dijkshoorn gelooft dat de mensheid niet is voorbestemd om voor altijd op aarde te blijven. De kolonisatie van Mars zal volgens hem een veelheid aan wetenschappelijke kennis opleveren, waarmee we allemaal ons voordeel kunnen doen. Het uitgangspunt van MarsOne − namens de hele planeet afgevaardigden het universum insturen − zal volgens hem een helende werking hebben op conflicthaarden die onze planeet momenteel teisteren. ‘Een missie naar Mars zal verbroederend werken, daarvan ben ik overtuigd.’

Vroeger, op school, werd hij af en toe gepest. ‘Ik ben een teruggetrokken jongen die niet bij een groep wil horen en graag op zichzelf is.’ Op het Schiedams gymnasium was iedereen verbaasd toen hij zich aanmeldde als bestuurslid van de feestcommissie. Die functie vervulde hij niettemin met verve. Hij ontmoette nieuwe vrienden, met wie hij onder meer een onstuimige reis door Kroatië maakte. Er werd flink gedronken en geëxperimenteerd met softdrugs.

Spijt van die periode heeft Dijkshoorn niet. ‘Het zijn leerzame momenten geweest.’ Nu hij door is naar de volgende ronde doet hij het rustiger aan. ‘Blowen doe ik sowieso niet meer, drinken slechts met mate.’ Hij wil zijn lichaam beschermen en in goede vorm houden nu hij weet dat hij een serieuze kans maakt om door te dringen tot de vierde en laatste ronde, waarbij vierentwintig uiterst kundige kandidaten zullen overblijven.

Die vierentwintig, zo is de bedoeling, zullen vanaf 2015 in de afgezonderde ecologische ruimtes door een wereldwijd publiek worden gevolgd in hun verrichtingen. Waarna dat publiek, in een Big Brother-achtig concept, kan bepalen welk team uiteindelijk de eerste zeven maanden durende reis naar Mars zal gaan maken.

Tegen dat spelshowelement, waarover MarsOne-oprichters Bas Lansdorp en Arno Wielders besprekingen voerden met realitygoeroe Paul Römer, ziet Dijkshoorn wel een beetje op. ‘Ik mag toch hopen dat het niet een soort Utopia-gedoe wordt.’

Geen knotwilgen op Mars

Binnenkort keert hij terug naar zijn studentenwoning in Nijmegen, waar hij zijn antropologiestudie zal voortzetten; vanwege een minor aan de Universiteit Leiden verbleef hij het afgelopen half jaar in het ouderlijk huis. Zijn Nijmeegse studievrienden, die zijn kandidatuur aanvankelijk afdeden als een grap – bij samenkomst werd hij steevast geïntroduceerd als het ‘Marsmannetje’ – stonden versteld toen hij hen meedeelde dat hij de volgende ronde had bereikt. Een van die vrienden vroeg of Dijkshoorn hem nog wel als vriend beschouwde. ‘Want dat ben jij voor ons namelijk wel,’ sprak deze.

Dijkshoorn merkt, sinds hij de volgende ronde heeft bereikt, dat hij meer geniet van ‘de kleine dingen in het leven.’ Hij wijst op de knotwilgen in het weiland. ‘Dat heb je daar op Mars allemaal niet.’ Hij gelooft niet dat de mens op Mars, bij gebrek aan dergelijke aardse verschijnselen, blootgesteld aan stofstormen en voorgoed omgeven door een dreigende, roodkleurige atmosfeer, doordraait waardoor een The Shining-achtig scenario in werking zou treden. ‘Ik ben een nuchter en kalm mens en mag hopen dat mijn medekandidaten dat ook zullen zijn.’