Update

Waarom de rechter ongelijk heeft en Nederland wél te weinig vluchtelingen opneemt

Tomas Vanheste
Correspondent Europa tussen macht en verbeelding
11 mei 2017: Een Afghaanse familie met zes kinderen voor hun eigen container in een vluchtelingenkamp nabij Athene. Foto: Louisa Gouliamaki / AFP

Vandaag viel het vonnis in hoger beroep: Nederland neemt niet te weinig vluchtelingen uit Griekenland en Italië op. En dat is een merkwaardig oordeel.

Doet Nederland te weinig om vluchtelingen die in mensonterende omstandigheden vastzitten in Italiaanse en Griekse kampen over te nemen? Niet volgens die die claim van de stichting vanmorgen in hoger beroep afwees.

Maar wie het vonnis leest, ontdekt al snel dat er wel wat op af valt te dingen.

De afspraak waar dit over gaat

Het begon allemaal in het najaar van 2015, toen er in Italië en Griekenland een noodsituatie was door de toestroom van grote aantallen vluchtelingen. De Europese ministers van Buitenlandse Zaken namen op dat moment de twee Zuid-Europese landen te hulp te schieten, door in totaal over de EU-lidstaten Voor Nederland betekende dit in de verplichting voor eind september 2017 3.797 mensen uit Griekenland en 2.150 uit Italië op te nemen.

In het kort geding oordeelde de rechter op 24 maart simpelweg dat het te vroeg is om vast te stellen dat Nederland de toen aangegane verplichtingen niet nakomt. Want zelfs als het tot dan toe niet erg zijn best had gedaan, was het mogelijk dat het die achterstand rap ging inlopen voor de deadline van eind september 2017.

In hoger beroep heeft de rechter een ander hoofdargument: de in september 2015 genoemde getallen zijn niet absoluut. Ze waren gebaseerd op inschattingen van hoeveel asielzoekers in Italië en Griekenland voor herplaatsing in aanmerking zouden komen. En intussen is gebleken dat het daadwerkelijke aantal lager ligt.

Waarom dit een eigenaardige redenering is

Het is een wonderlijk oordeel. Want uit de documenten over de Europese besluiten ontstaat een heel ander beeld.

  • Elke maand brengt de Europese Commissie een voortgangsrapportage uit. Steeds duiken de in het begin in de beslissingen vastgelegde getallen daar weer in op. De prestaties van alle landen worden daar elke keer aan afgemeten. De Commissie noemt ze commitments legally foreseen in the Council Decisions. Niet meteen een formulering voor een inschatting die zo weer aangepast kan worden, zoals de rechter meent.
  • In het geval van Nederland is het volstrekt duidelijk dat de kloof tussen wat het moet halen en wat het nu al heeft gedaan in tegenstelling tot het inzicht van de rechter groot is. Met nog drieëneenhalve maand van de twee jaar te gaan, is Nederland ongeveer op een derde. Het heeft volgens de jongste rapportage van 13 juni 2017 mensen uit Griekenland overgenomen en uit Italië.
  • In haar constateert de Europese Commissie dat als het om Griekenland gaat wel goed op weg is om de verplichting na te komen. Nederland staat niet in dat rijtje. Blijkbaar ligt het dus niet op koers.
  • Het is waar: voor Italië krijgt Nederland wel een pluim. Al is de finish nog niet in zicht, het staat bij de landen die ‘goede vooruitgang’ hebben geboekt.
  • Maar daar speelt een ander probleem: Italië heeft een grote achterstand in het registreren van mensen die in aanmerking komen voor herplaatsing. Zo heeft Italië nog maar de helft van de Eritreeërs die in 2016 zijn aangekomen geregistreerd. Het is daarom cruciaal, oordeelt de Europese Commissie, dat Italië die enorme achterstand inloopt.

De rechter vindt dat Nederland niet nalatig is aangezien het aantal voor herplaatsing geregistreerde mensen achterblijft bij wat ooit gedacht was. Maar dat het aantal mensen dat Nederland kan opnemen op papier achterblijft, is te wijten aan het feit dat in ieder geval Italië niet bij machte is alle mogelijke kandidaten snel te registreren.

Wat dit betekent voor de mensen die vastzitten in Italië en Griekenland

Intussen zitten in de Griekse en Italiaanse kampen nog steeds enorme hoeveelheden mensen vast onder erbarmelijke omstandigheden. Alleen al op de Griekse eilanden proberen duizenden kinderen achter prikkeldraad te overleven, verstoken van de meest basale behoeften als een veilige en schone plek om te slapen en gezond eten. Onder hen is .

Het doel van het herplaatsingsplan was de druk op Italië en Griekenland, landen die nu eenmaal de hebben aan de zuidgrens van Europa te liggen, te verlichten. Maar alleen al in de maand mei arriveerden er in Italië en in Griekenland. Het totaal aantal tot nu toe in 2017 herplaatste vluchtelingen uit de twee landen samen is net iets meer dan tienduizend. Een druppel op een gloeiende plaat dus.

De Europese Commissie startte onlangs tegen de landen die helemaal niets doen: Tsjechië, Polen en Hongarije. Bij Bulgarije en Slowakije beperkte ze zich tot een tik op de vingers, omdat deze landen te strikte toelatingscriteria hebben. Bulgarije accepteert geen Eritreeërs, Slowakije laat alleen alleenstaande vrouwen met kinderen en mensen met reisdocumenten toe.

Oké, vergeleken bij deze praktijken die we gerust discriminatie mogen noemen maakt Nederland het een stuk minder gortig. Maar om nu te zeggen dat het ruimhartig de gemaakte afspraken om Italië en Griekenland bij te staan en mensen in nood te helpen nakomt, nou nee.

Meer lezen?