Dit was de week waarin de geheime diensten machtiger werden
Het belangrijkste nieuws van deze week? Zonder enige twijfel de nieuwe wet voor de geheime diensten. Na jarenlange strijd en lobby, nam de Eerste Kamer dinsdagavond de wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten aan. Die geeft vanaf 1 januari 2018 de AIVD en de MIVD veel meer mogelijkheden.
Een immens belangrijke wet. Hij geeft overheidsinstanties vergaande bevoegdheden om grote hoeveelheden burgers af te tappen, te hacken, te profileren en te analyseren. Maar het gaat over meer dan privacy. Dit gaat over een mogelijk fundamentele verandering in de relatie tussen de overheid en de burger. We hebben vanaf 2018 geheime diensten die toegang kunnen krijgen tot bijna al onze persoonlijke communicatie. Weten wij wel genoeg over de diensten? Snappen wij wat er met die gegevens gebeurt? Begrijpen we de gevolgen?
Ik schreef deze week twee artikelen over de nieuwe wet.
- Waarom is de nieuwe wet zo problematisch? Met beveiligingsexpert Matthijs Koot nam ik vorig jaar het wetsvoorstel stevig onder de loep. Wat wil het kabinet de diensten toestaan om te doen? Welke bevoegdheden komen erbij? Onze conclusie, en die van vele maatschappelijke organisaties en bedrijven, was niet mals: deze wet heeft een aantal fundamentele problemen. Nu de wet ondanks alle kritiek grotendeels onveranderd is aangenomen, zetten we die problemen, in een geactualiseerde versie, nog een keer op een rij. Van de grootschalige interceptie van kabelcommunicatie tot de geautomatiseerde toegang tot databases van bedrijven en andere organisaties.
- Ik deed een dringend verzoek aan de fractievoorzitters van de Tweede Kamer: bemoei je nu wél met de geheime diensten. Uit het jaarverslag van de commissie-Stiekem (dé commissie waarin de volksvertegenwoordiging de geheime diensten kunnen bevragen) bleek dat het opkomstpercentage in 2016 een schamele 54% is. Terwijl je zou denken dat het jaar 2016 genoeg aanleiding gaf om te luisteren naar wat de diensten te vertellen hebben - denk aan aanslagen, Trump, Erdogan, Poetin -, verzaakt een deel van de fractievoorzitters zijn parlementaire taak. Dat is een risico.
Wellicht krijgt de nieuwe wet nog een interessant staartje. Op dit moment onderzoekt een coalitie van organisaties - waaronder Bits of Freedom, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten - de mogelijkheid om een rechtszaak tegen de Staat te beginnen, om de wet van tafel te krijgen. De club wordt gecoördineerd door Jelle Klaas van het Nederlandse Juristen Comité voor de Mensenrechten, die al eerder succesvol procedeerde tegen een andere wet, de dataretentiewet. Ik hou het in de gaten, wordt vervolgd.
Meer weten over de wet?
- De NOS maakte een tijd terug een mooie en inzichtelijke interactieve pagina over de wet.
- RTL Z maakte een item met daarin een aantal critici van de wet.
Verder las ik deze drie belangrijke stukken
- Een prikkelende analyse van Matt Stoller over monopolies in de VS, met Amazon, Google en Facebook als voorbeelden, en de politieke ontwikkelingen die dit mogelijk hebben gemaakt (en ook weer tegen kunnen houden).
- Een bizar verhaal van collega Jesse Frederik over mensen wiens water wordt afgesloten omdat ze hun schulden niet kunnen betalen. Sowieso kan ik je aanraden om Jesse te volgen - hij schudt het ene na het andere belangrijke, ongelooflijke en schrijnende verhaal uit zijn mouw over de manier waarop wij in Nederland mensen met schuld behandelen.
- Een geweldige reconstructie van NRC over een verroest draadje. Klinkt niet spannend, is het wel: door het journalistieke vakmanschap en de manier waarop het is opgeschreven.
Tot zover!