Met de taal van oorlog en ondergang wil doemartiest Baudet Nederland hoop geven

Thierry Baudet is met zijn Forum voor Democratie de Provinciale Staten en de Eerste Kamer binnengestormd. Hij verwerpt het Nederland van nu. De bestaande politieke constellatie zet hij weg als prutswerk van omhooggevallen netwerkers die onze cultuur haten.

Ruim 14 procent van de kiezers maakte Forum voor Democratie de grootste partij van het moment, en gezien het enthousiasme van velen leek die stem geen vergissing, maar de uiting van een diepgevoeld onbehagen.

Het Nederland van Lelystad, Volendam en het Westland is onzeker over eigen veiligheid en voortbestaan, voelt zich niet gehoord, en gehinderd door bureaucratie en regelzucht. Dat leidt tot een vastberaden boosheid die een ongebruikelijke uitweg heeft gevonden.

Ook al lijkt Baudets percentage internationaal gezien niet zo groot, de gevolgen zijn ingrijpend. Het op vier na gelukkigste land van de wereld voert een plofkraak uit op z’n democratisch bestel. Het aanvegen van de scherven zal een enorm karwei zijn.

Inschikken en aanpassen

In de Nederlandse verhoudingen leidt de sterke opkomst van een nieuwe politieke partij meestal tot inschikken en aanpassen. Zonder het met zoveel woorden te zeggen nemen de bestaande partijen elementen van de roep om vernieuwing van de nieuwkomer over. En gaan over tot de overlegorde van de dag.

Het appèl van de Boerenpartij (1963-1981) deed destijds het eerste anti-Europa-stof opwaaien, maar was te zwak en te regionaal voor blijvend effect. Dat was anders toen Hans van Mierlo de arena binnentrad.

Het bestel is door D66 niet opgeblazen zoals beloofd – de partij vond een plek in het midden van het politieke spectrum. Achteraf gezien betekende de doorbraak van de Democraten wel het einde van de verzuiling en kiezerstrouw aan de ‘eigen’ partij.

Na het einde van de verzuiling werd de politiek een grillige consumentenmarkt

Politiek werd sindsdien een grillige consumentenmarkt. Openbaar bestuur werd een grotendeels apolitiek managementvraagstuk – zie de bureaucratisch dichtgeregelde praktijk van zorg en onderwijs. VVD, CDA en PvdA deden eraan mee en legden zo de basis voor nieuwe, diepere onvrede.

De Fortuyn-schok van 2002

De tot nu toe grootste schok voor het democratisch bestel was de opkomst van Pim Fortuyn in 2002. Door zijn gewelddadige dood kon nooit worden vastgesteld of hij zijn kritiek op ‘de puinhopen van Paars’ kon omzetten in vernieuwende regeerkracht. Zijn LPF verdampte postuum al snel.

De meeste bestaande partijen hadden meer tijd nodig om te bekomen van de bres die Fortuyn in hun denkpatronen had geslagen. De roep om meer en betere betrokkenheid van burgers konden zij amper vertalen in nieuwe democratie.

Dat kwam hun te staan op gestage afbrokkeling bij opeenvolgende verkiezingen. Mark Rutte stelde op grond van de exit poll woensdagavond vast dat zijn VVD weliswaar een zetel had verloren, maar met 12 zetels nog steeds de grootste partij was.

Dat bleek uiteindelijk ook niet te kloppen. En dat terwijl de VVD in 1999 nog 19 Eerste Kamer-zetels had. Het CDA had er in 2003 nog 23; nu waarschijnlijk 9.

Een nieuwe uitdager eiste zijn overwinning op

De dag na de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 ziet Nederland er anders uit. Het politieke centrum is verbrijzeld. Een nieuwe uitdager is met vliegende vaandels en verbaal geslepen zwaard het strijdtoneel opgestormd.

Met een toespraak vol gymnasiale hoogvliegers en een verwijzing naar het favoriete codewoord voor raszuiverheid van oud Front National-leider Jean-Marie Le Pen (‘de boreale wereld’) eiste Thierry Baudet zijn overwinning op.

‘De kiezers in Nederland hebben hun vleugels uitgespreid en hun ware macht getoond’, aldus Baudet. ‘We zijn naar het front geroepen, omdat het moet. Omdat het land ons nodig heeft.’ Het hele kliekje op het Binnenhof ‘heeft nooit een boek gelezen’.

Een goed politicus woont in zijn eigen gelijk, hoort zichzelf graag het eigen programma uitleggen. Baudet heeft geen programma maar drie meningen: weg met immigratie, weg met de EU, het klimaatprobleem bestaat niet.

Daaromheen drapeert de leider van Forum voor Democratie een retorisch weefsel van oorlog en ondergang. Hij begon met Hegel en schetste een beschaving in terminale staat van verval. De zelfhoogachting van Thierry Baudet is van olympische proporties.

Ruimte geboden voor een politieke doemartiest

Dat neemt niet weg dat de ‘oude’ partijen opnieuw de ruimte hebben geboden waar een politieke doemartiest optimaal zijn kraam kon opzetten. Wie jarenlang meedoet met EU-cynisme, wie tot een paar weken geleden nog klimaatmopperde, moet niet verbaasd zijn als een Telegraaf-actie tegen de Klimaatwet en een snufje Utrecht Spider-Man Baudet thermiek geven.

Wie daar tegenin ging stemde waarschijnlijk GroenLinks, de andere grote winnaar. D66 was onder de nieuwe aanvoerder Rob Jetten tamelijk principieel, zeker op klimaatgebied, maar werd kennelijk hard afgerekend op de compromissen die het in de Rutte III-coalitie sloot. De haastige afschaffing van het raadgevend referendum kan de partij geen goed hebben gedaan.

De grote teleurstelling van velen in ‘de politiek’ heeft vooral ook de SP getroffen. Als één partij had kunnen profiteren van stakende zorgverleners, onderwijsmensen, politie en andere hulpverleners, dan was het de partij van Lilian Marijnissen. Zij bleek een van de hofleveranciers van Forum voor Democratie, net als VVD en CDA.

Daar onttrok de PvdA zich enigszins aan. Daar waren de arbeiders allang weg en de bodem was kennelijk bereikt. Al te snelle bijstand in de Eerste Kamer aan een kabinet in nood zal het relatieve herstel van de PvdA wel op de proef stellen.

Nederland heeft toch een open bestel

Opnieuw is er ook de positieve constatering dat het Nederlandse politieke bestel open is. Wat er ook allemaal op af te geven is, onlustgevoelens kunnen betrekkelijk snel een kanaal vinden. Of al die boze tuinders hun klassieken nu gaan oppoetsen, valt te betwijfelen. Voorlopig is de new act in town de stem van de onvrede. Dat het een soort van intellectueel is berust op toeval.

Zoals vaker nadat de kiezers luid hebben gesproken, mag je hopen dat de ontvangers van de kritiek tot zich laten doordringen waar de pijn zit. In deze uitslag valt op dat FvD kans heeft gezien in vrijwel alle steden en stadjes voet aan de grond te krijgen. Weinig in groene steden als Amsterdam en Utrecht, veel meer in Rotterdam, aan de kust en verderop in Zuid-Holland.

Baudet is aangeslagen in de breedte. Dat is knap en verontrustend

Baudet is aangeslagen in de breedte. Dat is knap en verontrustend. Daar zullen verantwoordelijke politici die vooralsnog het land en de andere overheden besturen nota van moeten nemen. En naar moeten handelen. Niet per se door naar Baudet te luisteren, maar te zien waarom zo veel mensen ‘de politiek’ nog één kans geven.

Het fundamentele politieke debat zal feitenvrijer worden

Het verwaarlozen van de democratische rechtsstaat, het ontmantelen van de overheid die beschermt, het structureel onderwaarderen van de mensen die publieke diensten verlenen en het lang oneerlijk praten over de onontkoombare klimaatmaatregelen: dat wekt frustratie, en geeft ruimte aan fantasten.

Het zelden gevoerde fundamentele politieke debat zal nu in de Eerste Kamer en in de media des te heftiger en feitenvrijer worden. Mark Rutte zal met wisselende steun van klimaatwinnaar GroenLinks, volhouder PvdA en – wie weet – andere kleinere fracties nog best wat kunnen doorregeren.

Maar hoe gaat hij in gesprek met Volendam?

Het sadomasochisme van Baudets ondergangsoptimisme belet iedere politieke toenadering, overleg en de compromissen waar dit land op is gebouwd. Baudet en zijn adepten zijn bedreven in nietsontziende socialemedia-oorlogvoering in de school van Breitbart en Donald Trump. Met minachting voor feiten en wetenschap. Aan het zicht onttrokken door een vlot en cultureel gezicht.

Dat is een giftige mix.

Je krijgt bijna heimwee naar Wilders.

Meer lezen?