De verkiezingsgids: al onze journalistiek over stemmen, democratie en de belangrijkste politieke thema’s bij elkaar

Jesse Frederik, correspondent Economie ‘Als in het gespreksverslag precies het omgekeerde had kunnen staan (“wat de VVD betreft: geen Pieter Omtzigt in het kabinet”) en de ophef dan even groot, zo niet groter was geweest, wat zegt dat dan over de ophef?’ Lees de analyse van Jesse Frederik over het Kamerdebat na de geopenbaarde notities over Pieter Omtzigt tijdens de verkenningsfase van de formatie Wordt dit de formatie van het regeerakkoord op een A4’tje? ‘Het grootste bezwaar van ellenlange regeerakkoorden is dat zij de werkelijkheid fixeren en pretenderen de waarheid in pacht te hebben. In een paar weken of maanden worden voor vier jaar beslissingen genomen. Alsof die paar onderhandelaars en hun secondanten op alle terreinen deskundiger zijn dan ministeries vol ambtenaren en alle kenners bij instituten en betrokken organisaties.’ Lees de analyse van Marc Chavannes over de nadelen van een gedetailleerd regeerakkoord Waarom links zo veel Kamerzetels kwijt is Voor het grote verlies van linkse partijen bij de afgelopen verkiezingen bestaan meerdere verklaringen: GroenLinks kon van klimaat geen urgent thema maken, de SP kon niet de straat op om campagne te voeren en de PvdA miste aanspraak bij jongeren. Met name GroenLinks raakte ook veel kiezers kwijt aan centrumpartijen D66 en Volt. Eén lichtpunt voor links: met de toenemende sociale en economische ongelijkheid als gevolg van de coronapandemie kunnen linkse politieke partijen zich de komende jaren waarschijnlijk beter profileren voor de volgende verkiezingen. Lees de analyse van politicoloog Matthijs Rooduijn Marc Chavannes, correspondent Politiek ‘De overweldigende indruk die de gebeurtenissen van de eerste dagen na de verkiezingen van 2021 maken, is die van inteelt, ons-kent-ons. Pottenkijkers doorlopen.’ Lees de analyse van Marc Chavannes over de blunder van verkenner Kajsa Ollongren Valentijn De Hingh, correspondent Identiteit ‘Reken vrouwelijke Kamerleden en parlementariërs van kleur af op hun politieke faux pas, niet op hun uiterlijk, hun mondigheid, hun vermeende "loyaliteitsconflicten", of omdat ze aan "identiteitspolitiek" zouden doen. Pas als dat stopt, kunnen ze hun werk doen.’ Lees de update van Valentijn De Hingh over een meer diverse Tweede Kamer Wij telden hoeveel media-aandacht lijsttrekkers kregen. En de vrouwen kwamen er bekaaid vanaf Alle vrouwelijke lijsttrekkers kregen in aanloop naar de verkiezingen minder media-aandacht dan je zou verwachten op basis van het aantal zetels van hun partij in de Tweede Kamer. Alle lijsttrekkers die meer media-aandacht kregen dan je zou verwachten, zijn daarentegen man – Thierry Baudet (FVD), Jesse Klaver (GroenLinks) en Wopke Hoekstra (CDA). Lees de explainer van politicologen Loes Aaldering en Daphne van der Pas Radicaal-rechts komt in drie smaken in de Kamer. Wat zijn de verschillen? De PVV, FVD en JA21 hebben samen bijna een vijfde van de stemmen gekregen. De drie partijen kennen zowel belangrijke overeenkomsten als verschillen. Stuk voor stuk hebben ze een nationalistisch wereldbeeld, zetten ze de vermeende kloof tussen ‘elite’ en ‘volk’ op scherp en zijn ze euro- en klimaatsceptisch. Daar staat tegenover dat de PVV hard is in haar islamkritiek en FVD aantrekkelijk is geworden voor corona-ontkenners, terwijl JA21 zich presenteert als gematigder alternatief op de rechterflank, wellicht om mee te kunnen regeren in het volgende kabinet. Lees de explainer van politicoloog Matthijs Rooduijn Mark Rutte haalde bekwaam de politiek uit de verkiezingen. En wij trapten erin ‘Verkiezingen gaan in Nederland nooit over een gedroomde andere toekomst. En zelden over de grote kwesties van de afgelopen jaren. Sinds het einde van de verzuiling maken miljoenen kiezers een gewetensvolle afweging tussen de geadverteerde standpunten en leiderschapskwaliteiten.’ Lees de analyse van Marc Chavannes over de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 Jesse Frederik, correspondent Economie ‘Linkse partijen kiezen altijd vijanden die lekker bij ons levensbeeld passen. Waarom werkt de huizenmarkt niet? Pandjesbazen en huisjesmelkers. Waarom gaat de [strijd tegen] klimaatverandering niet? Shell.’ Luister naar De Rudi & Freddie Show over de verkiezingsuitslag Marjan Minnesma, directeur klimaatorganisatie Urgenda ‘CDA en VVD hebben totaal geen groen hart. De afgelopen tien jaar hebben ze op de rem gestaan en geen enkel vernieuwend idee ingebracht. Terwijl dat cruciaal is. Het staat of valt met of je voor je ziet wat er in de tweede helft van de eeuw gaat gebeuren als we onvoldoende doen.’ Lees de analyse van Jelmer Mommers over de toekomstvisie van kabinet-Rutte III op het klimaat Wie het minst te zeggen heeft over de toekomst: de mensen die haar gaan meemaken Beslissingen over generatie-overstijgende problemen worden genomen door steeds oudere kiezers en politici. In 1980 maakten jongeren tot en met 25 jaar nog 19 procent uit van het electoraat, tegenover 12 procent in 2020. Nederlandse volksvertegenwoordigers zijn gemiddeld 48 (Tweede Kamer) tot zelfs 59 jaar (Eerste Kamer). Lees de analyse van Elian Yahye, student internationale betrekkingen Rob Wijnberg, oprichter ‘De pr-afdeling van Forum had het niet beter kunnen verzinnen. Wat bevestigt het beeld van een demoniserende linkse kerk meer dan een kunstenaar die letterlijk vanachter een kansel de verguisde voorman van fascisme beticht?’ Lees de column van Rob Wijnberg over het gebrek aan inhoudelijke campagne Landbouw is níét belangrijk voor de Nederlandse economie (en nog 3 mythes over de landbouw ontkracht) Landbouw legt met 66 procent van alle grond een enorm ruimtebeslag op Nederland. Die landbouw moet dus wel een enorm belang hebben, zou je denken. En dat is ook zo, als je de verkiezingsprogramma’s van regeringspartijen VVD en CDA erop naslaat. Ook Unilever, zadenbedrijf Syngenta, FrieslandCampina en Ahold Delhaize gebruiken voortdurend vier argumenten die zouden onderstrepen hoe belangrijk landbouw is. Maar daar is zo veel op af te dingen dat er weinig van overblijft. Lees de column van Thomas Oudman over misvattingen omtrent de landbouw Onderwijs is niet de grote gelijkmaker Nog altijd is het voor de ene leerling makkelijker een hoger diploma te halen dan voor de ander. Een kind van hogeropgeleide ouders heeft nog altijd een grotere kans om naar het vwo te gaan dan een kind met hetzelfde IQ met lageropgeleide ouders. Lees het essay van Johannes Visser over de politieke visies op onderwijs Bart Snels, Tweede Kamerlid GroenLinks ‘Ik heb heel vaak gezegd bij belastingontwijking: we moeten niet boos zijn op bedrijven, die maken gewoon gebruik van de wet. Je moet als wetgever zelf de wet aanpassen.’ Luister het interview van Rutger Bregman en Jesse Frederik met Bart Snels Van abortus tot mediarepresentatie: zo zetten de politieke partijen zich in voor vrouwen GroenLinks diende de afgelopen vier jaar het vaakst moties over vrouwenemancipatie in, gevolgd door de PvdA. 50PLUS, PVV en Forum voor Democratie zijn het minst uitgesproken over de gelijke behandeling van vrouwen: in hun partijprogramma’s vermelden zij weinig tot niets over vrouwenemancipatie. Lees de analyse van Noura Oul Fakir over de partijstandpunten over vrouwenemancipatie Willem Schinkel, socioloog ‘Het kabinet heeft de economie draaiende kunnen houden, zonder dat we de vraag gesteld hebben of er een andere economie mogelijk is waarin je geen uitruil tussen onze banen en de levens van mensen hoeft te maken.’ Luister of lees het interview van Lex Bohlmeijer met Willem Schinkel Maurits Martijn, adjunct-hoofdredacteur ‘Geen verkiezingsprogramma bestrijdt de privatisering van deze digitale infrastructuur op fundamenteel niveau, zoals dat wel met de privatisering in de zorg gebeurt. Geen partij heeft een uitgewerkt techplan met minder markt zoals er wel plannen liggen voor het onderwijs, het openbaar vervoer en de energievoorziening.’ Lees de column van Maurits Martijn over de visie van partijen op grote technologiebedrijven Het klimaatbeleid was bij Rutte III niet in goede handen In 2019 sprak het kabinet-Rutte III in het Klimaatakkoord af dat de aanleg van zonnepanelen en windmolens op land op regionaal niveau geregeld moest worden. Het gevolg: ambtenaren, architecten en consultants nemen meestal het initiatief en gemeenteraden worden pas in een vergevorderd stadium geraadpleegd. De burger komt vaak pas in beeld als hij dwarsligt. Lees de analyse van Jelmer Mommers, correspondent Democratie & Klimaat Josta van Bockxmeer, correspondent Wonen ‘Wijzen naar beleggers, huisjesmelkers en speculerende corporatiebazen was lange tijd de norm, maar het besef lijkt door te dringen dat er fundamenteel iets moet veranderen op de woningmarkt. Er moet een einde komen aan de stimulering van het huizenbezit.’ Lees de analyse van Josta van Bockxmeer over wat partijen willen met de woningmarkt Valentijn De Hingh, correspondent Identiteit ‘Ons parlement is meer dan een middel om grotere gelijkwaardigheid van sociale minderheidsgroepen te bereiken. De samenstelling ervan is ook een barometer die laat zien waar die gelijkwaardigheid achterblijft en welke groepen het systeem in de steek laat.’ Lees de analyse van Valentijn De Hingh over representatie in de Tweede Kamer De democratie was bij Rutte III niet in goede handen Rutte III heeft de democratie in Nederland verzwakt. Het kabinet kwam met vergaande wetten die de vrijheid van burgers aantasten, probeerde herhaaldelijk de Tweede Kamer te omzeilen, en begeeft zich met het taakstrafverbod op het terrein van de rechter. Lees de analyse van Jelmer Mommers, correspondent Democratie & Klimaat Rob Wijnberg, oprichter ‘Net als de Partij voor de Dieren staat ook Volt voor een radicale filosofische breuk met de politieke status quo. Waar de Dierenpartij als eerste afscheid nam van "de mens" als centrum van de politiek, doet Volt dat met de natiestaat. Zoals de PvdD de mens laat opgaan in de ecologie, zo laat Volt het land opgaan in het continent.’ Lees de column van Rob Wijnberg over de nieuwe politieke partij Volt Oorlog wordt steeds onzichtbaarder. Geen wonder dat het geen verkiezingsthema is Het ontbreekt politieke partijen aan een eigen visie op oorlog. Verkiezingsprogramma’s noemen wel Chinese of Russische dreiging, maar over de verandering van oorlogsvoering zélf denken politici nauwelijks na. Terwijl oorlogen de laatste decennia onzichtbaarder en moeilijker controleerbaar zijn geworden, waardoor we steeds slechter weten wat die gevechten betekenen voor de landen waar Nederland zich mengt in een conflict. Lees de analyse van Lennart Hofman, correspondent Verborgen oorlogen Thomas Oudman, correspondent Voedsel ‘De Partij voor de Dieren wordt meestal beschreven als dierenvriend, maar ze onderscheidt zich vooral door de vele verschillende manieren waarop zij waarde hecht aan de natuur. Ze is bovendien de enige die de mens ziet als een onderdeel van de natuur. De natuur als de hoeder van de mens, en niet andersom.’ Lees de analyse van Thomas Oudman over politieke standpunten ten aanzien van de natuur De stille bondgenoot van rechts? Je woont erin Het verband tussen huizenbezit en solidariteit geldt alleen voor landen waar relatief veel huizenkopers een hypotheek nemen, zoals Nederland. In bijvoorbeeld Spanje en Portugal hebben de meeste huiseigenaren geen hypotheek, maar betalen hele families mee aan de aankoop van het huis. Lees de analyse van Josta van Bockxmeer, correspondent Wonen Heel Holland Bakkeleit, de verkiezingseditie ‘Een debat over de verschillen van mening tussen, zeg, Klaver en Kaag had de kiezer – van wie het veel waarschijnlijker is dat zij zweeft tussen D66 en GroenLinks – veel meer verteld, en had een inhoudelijke discussie kunnen opleveren. Maar ja: zo’n conflict, over nuances, argumenten, beleid, knettert niet op tv.’ Lees de column van Rob Wijnberg over de rol van conflict in verkiezingstijd Zo denken én handelen de politieke partijen als het gaat over racisme Er zijn grofweg vier politieke scholen als het om racisme en discriminatie gaat. PVV, Forum voor Democratie, SGP en JA21 zien racisme niet als groot probleem. CDA en VVD vinden racisme verwerpelijk, maar zien ongelijkheid vooral als een economisch probleem. GroenLinks, PvdA en Partij voor de Dieren vinden dat je racisme en discriminatie actief moet bestrijden. DENK en BIJ1 ook, en vinden daarbovenop dat je scheve verhoudingen moet rechttrekken. Lees de analyse van Riffy Bol (algemeen redacteur) en Vera Mulder (correspondent Vooroordelen) Caroline de Gruyter, Europadeskundige ‘Er is een democratisch tekort in Brussel, maar dat is het grootst als het gaat om de rol van de lidstaten. Die willen zich niet op de vingers laten kijken. Dat maakt het makkelijker voor ministers om in Brussel A te zeggen tegen gezamenlijke oplossingen voor zaken als milieu en corona, en in eigen land B.’ Luister of lees het interview van Lex Bohlmeijer met Caroline de Gruyter De benoeming van rechters in Nederland is niet onafhankelijker dan in Polen of Hongarije Een nieuwe regering die vindt dat rechters hinderlijke of politiek ongewenste uitspraken doen, kan zorgen dat er meer rechters komen die haar visie delen. Dat zit zo: de minister voor Rechtsbescherming wijst de leden van de Raad voor de rechtspraak aan. De Raad kiest vervolgens de bestuursleden van de gerechten, die op hun beurt rechters kansen geven. Daardoor is hun onafhankelijkheid nauwelijks gewaarborgd. Lees het verhaal van Marc Chavannes, correspondent Politiek D66 kan wel wat bijles gebruiken als het aankomt op onderwijs ‘De kansen zullen nooit helemaal gelijk zijn. Dat heeft een doodeenvoudige reden: ouders willen het beste voor hun kind. Voor hen is onderwijs juist een manier om ongelijkheid te creëren.’ Lees de column van Johannes Visser Imke de Boer, hoogleraar dieren en duurzame voedselsystemen ‘Boeren produceren niet alleen voedsel, maar beheren ons land voor allerhande functies die dat land ons biedt. Watermanagement, het behoud van biodiversiteit, het behoud van het landschap. Dat betekent wel dat je de boeren ook moet waarderen voor die functies, voor wat ze voor de maatschappij doen. Zodat mensen daarvoor willen betalen en zuiniger omgaan met hun voedsel.’ Lees of luister het interview van Lex Bohlmeijer met Imke de Boer Meer bereikbaarheid! Sneller van A naar B! Elke partij wil het, ook al lost het geen enkel probleem op De mobiliteitsplannen van de politieke partijen lijken op het eerste oog verschillend. Investeren in meer spoor! Zelfrijdende auto’s! Nee, gewoon het asfalt blijven verbreden! In feite pleiten de partijen allemaal voor hetzelfde: voor betere bereikbaarheid, van meer plekken in Nederland, voor meer mensen. Maar een fundamentele vraag wordt niet gesteld: waarom zou je ons onderweg zijn eigenlijk aanmoedigen? Lees de analyse van Thalia Verkade, correspondent Mobiliteit & Straatleven Zaïre Krieger, journalist en activist ‘Bij het debat in de Tweede Kamer over institutioneel racisme heb ik nog nooit zoveel onkunde gezien. Niemand wist wat het betekende. Er zijn niet veel mensen die het zelf hebben meegemaakt. Dat is het gat tussen de politiek en Nederland.’ Lees of luister het interview van Lex Bohlmeijer met Zaïre Krieger De verkiezingen zouden moeten gaan over welke overheid wij wensen – tijdens én na corona Lees de analyse van Marc Chavannes, correspondent Politiek